Τα σεκιούριτι των δασών

Μπορεί φέτος το καλοκαίρι να είχαμε γλιτώσει μεγάλο κομμάτι των καταστροφών στα δάση της χώρας, αν το νέο σύστημα αισθητήρων πυρκαγιάς που εφηύραν οι επιστήμονες του Εθνικού Μετσοβίου Πολυτεχνείου είχε ήδη τεθεί σε εφαρμογή. Κάλλιο αργά παρά ποτέ, όμως, καθώς η πιλοτική λειτουργία του δικτύου έχει ήδη ξεκινήσει στο δάσος της Νέας Πεντέλης σε μια έκταση περίπου 500 στρεμμάτων και ολοκληρώνεται με απόλυτη επιτυχία τις προσεχείς ημέρες.

Firementor

Το «Firementor», όπως είναι η κωδική ονομασία του συστήματος, αποτελείται από ένα δίκτυο αναλώσιμων αισθητήρων, οι οποίοι σε πραγματικό χρόνο μεταδίδουν πληροφορίες που αφορούν στη θερμοκρασία και τις μεταβολές της μέσα στο δάσος. Καθε αισθητήρας διαθέτει θερμόμετρο, μικροϋπολογιστή και μονάδα ασύρματης επικοινωνίας που του επιτρέπει να επικοινωνεί με το περιβάλλον. Οι αισθητήρες τοποθετούνται πάνω στα δέντρα και σε τακτά χρονικά διαστήματα μεταδίδουν ένα μήνυμα στον κεντρικό κόμβο όπου γίνεται η επεξεργασία των δεδομένων.

Το Firementor βασίζεται στην τεχνολογία αυτο-διοργανούμενων δικτύων. Αυτό σημαίνει ότι το κωδικοποιημένο μήνυμα φτάνει στον κεντρικό κόμβο όχι απευθείας (αυτό προϋποθέτει ισχυρό σήμα και μεγάλη κατανάλωση ενέργειας), αλλά μέσα από μια σειρά διαδοχικών βημάτων όπου το μήνυμα ταξιδεύει από αισθητήρα σε αισθητήρα, από δέντρο σε δέντρο.

Σε περίπτωση που ξεσπάσει πυρκαγιά, ο αισθητήρας καταστρέφεται έχοντας πρώτα στείλει στον αμέσως κοντινότερο, το κωδικοποιημένο μήνυμα. Στη συνέχεια, το δίκτυο αναδιοργανώνεται αυτόματα καλύπτοντας το κενό που άφησε ο κατεστραμμένος αισθητήρας έτσι ώστε τα μηνύματα να συνεχίσουν να φτάνουν στον κεντρικό κόμβο.

Ο χρήστης του Firementor μπορεί ανά πάσα στιγμή να βλέπει στην οθόνη του υπολογιστή του τις θερμοκρασίες μέσα στο δάσος αλλά και να ενημερώνεται για τις πυρκαγιές τη στιγμή που εκδηλώνονται, δίχως να χάνεται πολύτιμος χρόνος έως ότου ενημερωθούν οι δυνάμεις πυρόσβεσης. «Παρακολουθούμε σε πραγματικό χρόνο την κατανομή της θερμοκρασίας στο δάσος. Οταν εκδηλωθεί πυρκαγιά, γίνεται άμεσα αντιληπτή από το σύστημα, κάτι που είναι χρήσιμο για μεγάλες εκτάσεις που η τοπογραφία δεν επιτρέπει την επιτήρησή τους από τον άνθρωπο. Επιπλέον, εάν η πυρκαγιά ξεσπάσει σε δύο ή περισσότερα σημεία, μπορούμε να γνωρίζουμε με βεβαιότητα ότι πρόκειται για εμπρησμό», εξηγεί στο ΟΙΚΟ ο κ. Βασίλης Βεσκούκης, επίκουρος καθηγητής στο ΕΜΠ και υπεύθυνος επικοινωνίας και διασφάλισης ποιότητας του έργου.

Επιπλέον, όπως σημειώνει ο επιστημονικός υπεύθυνος του έργου, καθηγητής ΕΜΠ, κ. Νίκος Μαρκάτος, «τα αεροπλάνα που συμμετέχουν στις επιχειρήσεις κατάσβεσης θα γνωρίζουν το ακριβές στίγμα της φωτιάς κάτι που σήμερα δεν συμβαίνει εξαιτίας των πυκνών καπνών που καθιστούν το έργο των πιλότων εξαιρετικά δύσκολο».

Οχι μόνο ανιχνεύει, προβλέπει και την εξέλιξη της πυρκαγιάς

Το Firementor όμως δεν είναι απλά ένα σύστημα ανίχνευσης πυρκαγιάς. Το λογισμικό που υποστηρίζει τη λειτουργία του επιτρέπει στους χρήστες να προβλέψουν με ακρίβεια την εξέλιξη της φωτιάς, να υποδείξει την καλύτερη δυνατή χωροθέτηση και δρομολόγηση των μονάδων επέμβασης, ενώ παρέχει τη δυνατότητα εκτίμησης του ρίσκου που συνεπάγεται μια πιθανή εκκένωση της περιοχής σε περίπτωση πανικού.

Βεβαίως, για να συμβούν τα παραπάνω, το σύστημα επεξεργάζεται τον τρισδιάστατο χάρτη της περιοχής την οποία «καλύπτει», μετεωρολογικά δεδομένα, όπως η θερμοκρασία, η ένταση και η φορά των ανέμων, καθώς επίσης και τον χάρτη της καύσιμης ύλης. Δηλαδή, το είδος των δέντρων και την πυκνότητα του δάσους. «Το σύστημα μπορεί να προβλέψει πως θα εξελιχθεί η πυρκαγιά ανάλογα με τις κρατούσες συνθήκες. Μπορεί επίσης να καθοδηγήσει οχήματα και πυροσβεστικά αεροσκάφη λαμβάνοντας υπόψη τους περιορισμούς και τους κινδύνους που θα προκύψουν από την εξάπλωση της πυρκαγιάς», επισημαίνει ο κ Βεσκούκης.

Ενδιαφέρον από τους δήμους

Στο δάσος της Νέας Πεντέλης, όπου δοκιμάστηκε, οι επιστήμονες πειραματίστηκαν μεταβάλλοντας τα δεδομένα και δημιούργησαν σειρά σεναρίων για τα πιθανά σημεία εκδήλωσης της πυρκαγιάς και τα διαφορετικά ενδεχόμενα εξέλιξής της. «Το σύστημα προσφέρει τη δυνατότητα εκπαίδευσης όσων μετέχουν στον μηχανισμό πρόληψης και κατάσβεσης πυρκαγιών. Οποιος το επιθυμεί μπορεί να δημιουργήσει φανταστικά σενάρια και να πειραματιστεί μεταβάλλοντας εικονικά τη φορά και την ένταση των ανέμων, το σημείο εκδήλωσης της πυρκαγιάς κ.ο.κ.», εξηγεί ο κ. Μαρκάτος. Με δεδομένο ότι η ιδανική απόσταση μεταξύ των αισθητήρων είναι τα 40 - 50 μέτρα, για την κάλυψη «έκτασης» 1.000 στρεμμάτων χρειάζονται περίπου 5.000 κομμάτια. Το κόστος για μια τέτοια εγκατάσταση ανέρχεται στα 100.000 ευρώ, όπως όμως επισημαίνουν οι επιστήμονες, με τον επανασχεδιασμό του αισθητήρα το κόστος θα μειωθεί έως και 2,5 φορές.

Παρ' ότι το Firementor βρίσκεται ακόμα σε στάδιο της πιλοτικής εφαρμογής, έχουν ήδη εκδηλώσει ενδιαφέρον για την αξιοποίησή του εκπρόσωποι της Τοπικής Αυτοδιοίκησης απ' όλη τη χώρα. Οπως εξηγούν οι κ. Μαρκάτος και Βεσκούκης, «το σύστημα έχει νόημα κυρίως στα περιαστικά δάση, εκείνα που αποτελούν κρίσιμο παράγοντα της οικολογικής και οικονομικής βιωσιμότητας της περιοχής. Οι φορείς της Τοπικής Αυτοδιοίκησης έχουν άμεσο συμφέρον από τη χρήση του συστήματος». Το μοναδικό στοιχείο που προς το παρόν φαίνεται να ανησυχεί τους επιστήμονες είναι η έλλειψη συντονισμού μεταξύ των αρμοδίων φορέων, της Πυροσβεστικής, του Δασαρχείου και της Γενικής Γραμματείας Πολιτικής Προστασίας. «Περιμέναμε να συναντήσουμε ανταπόκριση και συνεργασία», σημειώνουν. «Ομως κάτι τέτοιο προς το παρόν δεν έχει συμβεί...»

Του ΓΙΑΝΝΗ ΣΟΥΛΙΩΤΗ