Βασίλης Κουτουζής: 1940 - 1944, Ιταλοί, Γερμανοί, Κατοχή

ΤΟΥ ΒΑΣΙΛΗ ΚΟΥΤΟΥΖΗ: Ένα μεγάλο κεφάλαιο στην ιστορία του Πόρου , και ολόκληρης της Τροιζηνίας είναι τα χρόνια 1940-1944 , η Κατοχή.
Με την κήρυξη του Ελληνο-ιταλικού πολέμου , όταν ήχησε η σειρήνα, διατάχθηκε στον Πόρο και τη γύρω περιοχή, τοπική επιστράτευση, από της κλάσης 1917 ως τους απολυθέντες ως κείνη την ημέρα από το στρατό. Οσοι επιστρατεύθηκαν, προωθήθηκαν στο μέτωπο. Και είναι γνωστό το αποτέλεσμα του πολέμου με τους Ιταλούς.
· Μερικοί Ποριώτες έπεσαν υπέρ Πατρίδας στο Αλβανικό μέτωπο . Ηρωες που στήριξαν το Μεγάλο ΟΧΙ.
· Αλλοι πολέμησαν ηρωϊκά και επέστρεψαν σώοι. Αυτούς τους τίμησε ο Δήμος Πόρου.
Ηρθαν, όμως, οι Γερμανοί. Στις 28 Απριλίου 1941, έφτασαν και στον Πόρο ουλαμοί των «ταγμάτων θανάτου», κατέλαβαν την περιοχή και κατέλυσαν κάθε τοπική εξουσία. Παράλληλα απαγόρευσαν την κυκλοφορία, κυρίως μετά τη δύση του ήλιου, για πολύ καιρό, και διέταξαν γενική συσκότιση. Πριν από αυτά τα γερμανικά "στούκας" σφυροκόπησαν κάθε λογής πλεούμενο με πρώτο το κότερο " ΟΡΙΖΟΝΗ" που κάηκε ολόκληρο.
Εγκατέστησαν το διοικητήριό τους στο Προγυμναστήριο, και φρουραρχείο κοντά στη σημερινή πλατεία Κορυζή, σε δημόσιο κτίσμα, που βρίσκεται ακόμη και σήμερα, ανάμεσα στα μαγαζιά Κουνέλη και Λάππα. Φρουραρχείο είχαν και στο Γαλατά. Είχαν επιτάξει τη βίλα Σκουφόπουλου, στη Μπούγια , απέναντι από την αποβάθρα-δίπλα στο λιτρίβι του Μάγειρα. Φρουρά είχαν και στο Μπούρτζι ( Εϊδεκ), για να ελέγχουν τα πλοία που έμπαιναν και έβγαιναν. Ο Σκουφόπουλος ήταν αξιωματικός του Β.Ν. , διοικητής του Προγυμναστηρίου, είχε παντρευτεί την μεγάλη κόρη του πλούσιου τραπεζικού Μπουφέτη, κι είχε πάρει προίκα τη βίλα. Η άλλη κόρη του Μπουφέτη, η Ντίνα, ήταν ιδιαιτέρα του πρωθυπουργού του «ΟΧΙ» Ιωάννη Μεταξά.
Οι Γερμανοί συχνά έστηναν μπλόκα στη Μπούγια, στην Αγία Αννα του Γαλατά, στις αποβάθρες Πόρου – Γαλατά, από όπου ξεκινούσαν οι βάρκες για τη μια ή την άλλη ακτή, και στο γεφυράκι του Πόρου, και δε μας άφηναν να περάσουμε. Γενικά είχαν καταλάβει κάθε στρατηγικό σημείο, και αμέσως έκαναν φρούριο τον παλιό μύλο στην κορυφή της Σφαιρίας. Υπήρχε κι άλλος ένας μύλος, στην απέναντι κορυφή, κοντά στους Αγίους Αναργύρους αλλά ήταν μισογκρεμισμένος και δεν τον χρησιμοποίησαν.

Το Τεπελένι όπως είναι σήμερα. Κατοχικά δισεκατομμύρια

ΤΟ ΤΕΠΕΛΕΝΙ

Αμέσως ξεκίνησαν να φτιάξουν το φρούριο στην κορυφή των Αδερών, το γνωστό ΤΕΠΕΛΕΝΙ, - ερείπια του υπάρχουν και σήμερα, και στεγάζουν γιδοπρόβατα-για να έχουν «παρατήρηση» προς την Υδρα. Για να το χτίσουν χρησιμοποίησαν όλους τους ντόπιους άνδρες, τεχνίτες και μη.

Ένας από αυτούς, ο Ιωάννης Σ. Κουμπής, ( πέθανε 30-3-2001 77 χρόνων) μου είχε πει:
« Μας έβαζαν και δουλεύαμε 15-20 μέρες ο καθένας, χωρίς λεφτά φυσικά- μας έδιναν μόνο ένα πιάτο φασόλια. Καθένας έκανε όποια δουλειά ήξερε. Εγώ 16-17 χρόνων, τότε, κουβάλαγα μαδέρια και άλλα υλικά στην πλάτη, που δεν μπορούσαν να πάνε με τα μουλάρια που επίσης είχαν επιτάξει. Μας μάζευαν στη Μπούγια, έξω από τη βίλα, μας φόρτωναν και ξεκινούσαμε φορτωμένοι στον ανήφορο, μέσα από ένα μονοπάτι, να φτάσουμε στην κορυφή.
· Ήταν πολύ δύσκολη δουλειά, πολύ κουραστική. Μια μέρα από την κούραση έπεσα χάμω. Τότε ο Ιταλός επιστάτης, έβγαλε ένα σουγιά και με απείλησε: «Σήκω και προχώρα γιατί θα σε σφάξω». Τι να κάνω σηκώθηκα, έβαλα τα δυνατά μου και προχώρησα. Έκανα δυο φορές αυτή τη βάρδια, δηλαδή καμιά σαρανταριά ημέρες.
« Όταν ήρθαν οι Γερμανοί, εγώ δούλευα στην Ηλεκτρική, αλλά αμέσως έκλεισε, για να μην έχει ο κόσμος ρεύμα. Επειτα είχαν διατάξει συσκότιση. Εμάς, μαζί με το Βαγγέλη το Γερασίμου, μας πήραν και δουλεύαμε στο Προγυμναστήριο, όπου υπήρχε μια άλλη «γεννήτρια» και είχαν ρεύμα μόνο αυτοί. Αργότερα άρχισε πάλι η Ηλεκτρική».

ΤΡΟΜΟΣ ΣΥΛΛΗΨΕΙΣ ΚΑΙ ΜΕΓΑΛΗ ΠΕΙΝΑ

Ο φόβος ήταν έκδηλος την περίοδο εκείνη. Και κορυφωνόταν κάθε φορά που ηχούσε η σειρήνα, ή όταν ακούγονταν πυροβολισμοί, που πολλές φορές οι Γερμανοί τους έριχναν μόνο και μόνο για να φοβίζουν τον πληθυσμό. Τρόμο προκαλούσαν και τα «στούκας» όταν πετούσαν πάνω από την περιοχή, ιδιαίτερα όταν πήγαιναν μαζικά για τη Μάχη της Κρήτης στις 20-23 Μαϊου 1941. Σε κάθε εμφάνισή τους κρυβόμαστε όπου βρίσκαμε.
Ξεχωριστό τρόμο προκαλούσαν φυσικά οι συλλήψεις. Μια μέρα μάζεψαν στο Προγυμναστήριο όλους τους άνδρες. Από αυτούς διάλεξαν τους μισούς, τους έβαλαν σε καΐκια και ανεμότρατες και ξεκίνησαν για τον Πειραιά. Τελικός προορισμός ήταν τα εργοστάσια της Γερμανίας. Μέχρι τον Πειραιά έφτασαν λίγοι, που είχαν ξεκινήσει πρώτοι. Όλοι οι άλλοι, όταν έφταναν κοντά στα Μέθανα, πήραν εντολή να γυρίσουν πίσω. Γιατί η διαταγή αφορούσε τον Πόρο της Σούδας-Κρήτης, και όχι της Τροιζηνίας .
Βέβαια, για να κάνουν τις δουλειές τους, οι Γερμανοί έκαναν συχνά επιτάξεις και μια φορά συγκέντρωσαν και γυναίκες. Μεταξύ των γυναικών που είχαν επιτάξει ήταν και η μητέρα του γράφοντος Παναγιώτα Κουτουζή που με την οικογένειά της έμενε στο Καραπολίτι. Αλλά δεν πήγε σε καμία πρόσκληση. Τότε οι"επιτάσσοντες" έστειλαν έναν Ιταλό να την συλλάβει. Αυτός σαν πήγε στο σπίτι και είδε πως είχε παιδί τριών χρόνων, συγκινήθηκε και άρχισε να της λέει ότι έχει και αυτός παιδιά, "πίκολο ούνα, πίκολο ντούε", και της ζήτησε λάδι που δεν είχε. Αυτή του έδωσε, από ότι είχε, και κείνος έφυγε και μετά την άφησαν ήσυχη.
· Εκείνο όμως που στοίχισε πολύ στους κατοίκους του Πόρου, ήταν η έλλειψη τροφίμων. Οσοι ήταν στην ύπαιθρο, Λεμονοδάσος, Καραπολίτι, Καλαυρία, Γαλατά, χωριά της Τροιζηνίας κλπ. περνούσαν καλύτερα. Είχαν κάποια πράγματα, λάδι, στάρι και άλλα. Αλλά δεν τα είχαν στο σπίτι τους, τα είχαν κρυμμένα σε σπηλιές, και τάπαιρναν λίγα-λίγα.
· Γιατί οι Γερμανοί, ύστερα από πληροφορίες, έκαναν έρευνα, κι αν τα εύρισκαν, τα έπαιρναν.
Κάποιες γνωστές οικογένειες από τον Πόρο είχαν πάει στο πατρικό μας σπίτι στο Καραπολίτι και σε άλλα δίπλα, έμεναν εκεί και έπιναν τυρόγαλο για να ζήσουν - αφού έκαναν το γάλα τυρί. Οι ντόπιοι τους βοηθούσαν με ότι είχαν.
Τότε δεν κυκλοφορούσαν χρήματα. Αγόραζες είδος με είδος: Εδινες λάδι, έπαιρνες στάρι. Την περίοδο αυτή έδρασαν πολύ οι «μαυραγορίτες», που πήγαιναν στις περιοχές αυτές με ρούχα, πιάτα, η άλλα φαγώσιμα και έπαιρναν διάφορα είδη, όπως λάδι, στάρι, σε πολύ μεγάλες ποσότητες, σε σχέση με αυτά που έδιναν. Αυτά, ύστερα τα πουλούσαν κρυφά, σε όσους είχαν χρήματα, ή χρυσαφικά, αλλά πάλι, πολύ ακριβά. Ακόμα και σπίτια έχασαν μερικοί για να επιζήσουν. Προ αυτής της κατάστασης, πολλοί κάτοικοι του Πόρου, πήγαν να ζήσουν στην ύπαιθρο , σε χωριά, κοντά σε συγγενείς τους , ή φίλους τους. Ακόμα και από την Αθήνα και τον Πειραιά, είχαν έρθει. Άλλοι, πάλι, από τον Πόρο πήγαιναν στην ύπαιθρο , και μάζευαν χαρούπια, λεμόνια, λαχανίδες, και χόρτα για να φάνε. Αλλά σε όσους έλειπε το λάδι, αυτοί πρήζονταν και πέθαιναν. Και πέθαναν αρκετοί από την πείνα μέσα στον Πόρο . Oι Γερμανοί δήθεν για να βοηθήσουν, έδιναν με δελτίο ένα πιάτο φασόλια για κάθε οικογένεια.
Ο καφές έλειπε, και πολλοί τον έφτιαχναν από ρεβίθια, η κουκούτσια χαρουπιών, αφού τα καβούρντιζαν. Για τσιγάρα, ούτε λόγος. Ένα τσιγάρο είχε ένα εκατομμύριο κατοχικών δραχμών και αν τόβρισκες, κι αν είχες να το πάρεις. Πολλοί καπνιστές είχαν βρει σπόρο καπνού, κι είχαν φυτέψει κρυφά καπνό - απαγορευόταν βλέπεις, η καλλιέργεια καπνού – και σιγά , σιγά, κάλυπταν τις ανάγκες τους. Τότε το μυαλό έπρεπε να δουλεύει για να επιζήσεις. Ετσι όσοι είχαν κατσίκες , μάζευαν το γάλα, έφτιαχναν τυρί, κι έπιναν το τυρόγαλο, το ζουμί που απέμενε, για γάλα.
Υπήρχαν βέβαια και τα παράδοξα: πολλοί που είχαν πρόβατα, κατσίκες, κότες, είχαν αρκετό κρέας, αλλά δεν είχαν ψωμί, και το έτρωγαν σκέτο. Πολλοί έφτιαχναν αλεύρι και ψωμί από τριμμένα φασόλια, κουκιά, βελανίδια κ.ά. Αλλά αυτό ήταν υπεραρκετό για την περίοδο εκείνη.
Τους κατοίκους της πόλης του Πόρου, πολύ βοήθησε, κατά την Κατοχή, το Μοναστήρι του νησιού. Οι καλόγηροι άνοιξαν τα κελάρια της Μονής και μοίραζαν κρυφά στους πεινασμένους λάδι και στάρι. Αλλά όταν τόμαθαν οι Γερμανοί, συνέλαβαν τον ηγούμενο και τον ετοίμαζαν για εκτέλεση. Όμως με την επέμβαση κάποιων ντόπιων και αφού το ξανασκέφτηκαν – για να δείξουν καλό πρόσωπο – τον άφησαν ελεύθερο.
Παρακολουθούσαν όμως στενά τη δραστηριότητα των καλόγηρων και τους απαγόρευαν κάθε βοήθεια προς τον πεινασμένο λαό.
Όταν εμφανίστηκαν στην περιοχή άγγλοι κομάντος οι γερμανοί έκαναν περιπολίες, στην ύπαιθρο, και έκαναν συχνά έλέγχους γύρω από το τι κάνει ο καθένας. Κι αν δεν υπάκουες σούριχναν στο ψαχνό.

· Αυτό συνέβη και στον πατέρα του γράφοντος Παναγιώτη Κουτουζή, τον Απρίλιο του 43. Μια ακταιωρός με οπλισμένους Γερμανούς, είχε δέσει σε ακτή της περιοχής Καραπολίτι. Εκείνος ήταν σε κάποιο χτήμα του. Οι Γερμανοί τον είδαν από χίλια μέτρα, και του φώναξαν να πάει κοντά. Αυτός φρόντισε να τους αποφύγει, αλλά εκείνοι τον πυροβόλησαν. Ευτυχώς ήταν μακριά και δεν τον πέτυχαν.
Οι κομάντος κρύβονταν στο Λεμονοδάσος και στο Φουρκαρί από την οικογένεια Αρ. Σαμπάνη. Όταν δε το ανακάλυψαν οι Γερμανοί, η οικογένεια κρύφτηκε στα βουνά. ( Βλέπε ΑΝΤΙΣΤΑΣΗ).

Από τις μάχες στο Αλβανικό μέτωπο. Εμψυχωτικές αφίσες- γελοιογραφίες του 1940 που κυκλοφορούσαν και στην Τροιζηνία

Πολλοί από τους Γερμανούς αξιωματικούς που πέρασαν από τον Πόρο, φρόντισαν να γεμίσουν το πορτοφόλι τους. Εκλεβαν ότι μπορούσαν και τα πούλαγαν στους μαυραγορίτες.
Ο Ιωάννης Κουμπής θυμόταν (2001) σχετικά:
« Δούλευα στο Προγυμναστήριο όταν ένας Γερμανός αξιωματικός με διάταξε να του βγάλω έξω από το στρατόπεδο, κάτι μπρούτζα που είχε πάρει από την υδροφόρα. Θα τα πήγαινα σε κάποιον που τα αγόραζε. Εκείνος θα πήγαινε μετά να πάρει τα χρήματα .Μη μπορώντας να κάνω αλλιώς έτσι και έκανα. Όμως , όταν διαπιστώθηκε ότι λείπουν τα μπρούτζα, άλλοι Γερμανοί πήγαν στον έμπορο και τον ρώτησαν αν του πήγε κανείς τέτοια είδη. Αυτός φοβήθηκε , είπε το όνομά μου και με έπιασαν. Εγώ τους είπα όσα είχαν συμβεί, και κείνοι με ρώτησαν αν θα μπορούσα να αναγνωρίσω το Γερμανό που μου τάδωσε. Εγώ είπα «ναι», και τότε έβαλαν τους αξιωματικούς στη σειρά, κι εγώ τους είπα ποιος ήταν. Αυτός βέβαια μπορούσε να το αρνηθεί αλλά δεν το έκανε γιατί θα με εκτελούσαν. Ετσι με αφήσανε. Είχα ακούσει τότε ότι κανα δυο τους είχαν εκτελέσει στην πλατεία του Προγυμναστηρίου».
Υπάρχουν κι άλλες περιπτώσεις, κατά τις οποίες Γερμανοί, έκλεβαν πετρέλαιο και το πούλαγαν στις μηχανότρατες, καθώς και διάφορα άλλα είδη, αλλά δεν καταγγέλλονται επώνυμα. Και υποθέτω πολλά ακόμη που δεν έχουν φθάσει ως εμάς, και που πρέπει να φθάσουν , για να υπάρξει πλήρης εικόνα της Κατοχής στον Πόρο.
Τότε που η ζωή είχε, παραλύσει, οι δραστηριότητες είχαν μειωθεί, τα σχολεία ήταν κλειστά και το μέλλον άγνωστο και αβέβαιο.
· Κατά τη διάρκεια του 40 και της Κατοχής, πολλοί Τροιζήνιοι έπεσαν για την Πατρίδα, άλλοι εκτελέστηκαν- τα ονόματά τους είναι γραμμένα με χρυσά γράμματα στα ηρώα Πόρου- Γαλατά κλπ - κι άλλοι αφού πολέμησαν, έζησαν για να θυμούνται τα γεγονότα ως τα βαθιά τους γηρατιά, και να τα αφηγούνται. Γεγονός πάντως είναι ότι η περίοδος της Κατοχής, πρέπει να αποτελέσει ένα ξεχωριστό βιβλίο, και μάλιστα σύντομα, για να καταθέσουν όσο το δυνατόν πιο παλιοί τις μαρτυρίες τους.

**** Στις 11-1-44 κατά το βομβαρδισμό του Πειραιά από τους συμμάχους(!) σκοτώθηκε ο Ποριώτης κουρέας Δημήτριος Σπ. Κουμπής, στο κουρείο του στην Ακτή Μιαούλη.

Γαλατιώτες που έπεσαν την περίοδο 1940-1949: ( μνημείο Γαλατά )

Ιωάννης Π. Αργυρίου
Ιωάννης Π. Ιωάννου
Ευάγγελος Γ.Καϊκας
Αργύριος Π. Μητάκος
Δημήτριος Π. Μητάκος
Δημήτριος Π. Μπιστίνας
Αριστείδης Δ. Πολλάλης

ΠΟΡΙΩΤΕΣ μεταξύ άλλων >>>>>>>

++ Εμμανουήλ Δουζίνας, 1906-1941, στρατιώτης στο έπος της Αλβανίας, τραυματίστηκε θανάσιμα από βλήμα όλμου κατά την οπισθοχώρηση του Στρατού μετά την Γερμανική εισβολή τον Απρίλιο του 1941.
++ Νικόλαος Μανδηλαράς έπεσε στην Αλβανία.
++ Μάνθος Λαγός 1908 – 1941. Στρατιώτης σκοτώθηκε στο έπος της Αλβανίας το 1941.
++ Χριστόδουλος Δαλάκος (1910 - 1941) Ήταν υποκελευστής Πυροβολητής στο ΠΝ. Έπεσε ηρωικά στο πυροβόλο του Α/Τ ΥΔΡΑ βόρεια της Αίγινας στις 22 4 1941, κατά το βομβαρδισμό και τη βύθιση του πλοίου από Γερμανικά "Στούκας". Με το Β.Δ. από 4-9-1945 του απονεμήθηκε ο Πολεμικός Σταυρός Γ΄τάξεως.
++ Ευάγγελος Τζιώτης, 1923-1943, δίοπος πυροβολητής στο πρωραίο πυροβόλο του Α/τα ΑΔΡΙΑΣ (κυβερνήτης ο ναύαρχος Τούμπας που το οδήγησε μισό στην Αλεξάνδρια) σκοτώθηκε στις 22-10-1943 όταν το πλοίο έπεσε σε νάρκη στον όρμο Γκουμουσλουκ της Τουρκίας.

**** Κατά την Κατοχή,το 1942, πιο πάνω από το χωριό Σκαπέτι, στη θέση Σορός, κοντά στο κάστρο της Χώριζας, στο τελευταίο άκρο των Αδερών, έπεσε ένα γερμανικό αεροπλάνο. Το οποίο σιγά-σιγά κομμάτιασε ο Παναγιώτης Μέλλος, ο αποκαλούμενος «καλόγηρος» και το πούλησε σαν παλιοσίδερα.

*** Όπως αφηγήθηκε στις 25 Απριλίου 1997 ο 76χρονος Νίκος Γεωργόπουλος ανθυπασπιστής εν αποστρατεία, ένας από τους μαχητές στους οποίους στηρίχθηκαν η Eλλάδα και η αντίσταση ενάντια στα στρατεύματα των Γερμανών φασιστών , τον Οκτώβριο του 1943 πήγε με το ναρκαλιευτικό «ΚΑΣΟΣ» στην περιοχή του Πόρου. Ηταν πυράρχης και οπλονόμος, και κάνανε ναρκαλιεία. Mαζέψανε 44 νάρκες. Tότε βυθίστηκαν πέντε εγγλέζικα πλοία. Κοντά στις Λεούσες Αίγινας έπεσε και το «ΚΑΣΟΣ» σε νάρκη και βούλιαξε.
Ο Nίκος Γεωργόπουλος ήταν αρχικά πλήρωμα στο «Eλλη» όταν αυτό τορπιλίστηκε έξω από την Tήνο. Eζησε για να δει και τη συνέχεια. Mετατέθηκε στο «Bασίλισσα Ολγα». Eξι μήνες μετά το είδε και αυτό να βυθίζεται έξω από τη Λέρο. Μετά τοποθετήθηκε στο «Kάσος», που κι αυτό, όπως είπαμε, βυθίστηκε στο Σαρωνικό.

Πραξικοπηματική αναχώρηση του «ΑΒΕΡΩΦ» - «Αποστολή 11»

Η ΑΠΕΛΕΥΘΕΡΩΣΗ - Ο ΙΕΡΟΣ ΛΟΧΟΣ

Τέλη του Σεπτέμβρη 1944, οι Γερμανοί έχαναν, πια, ολοκληρωτικά το παιχνίδι. Τότε Αγγλοι «κομάντος» έφυγαν από τον Πόρο, και αποβιβάστηκαν στην Αγία Μαρίνα της Αίγινας. Αφού συνέλεξαν πληροφορίες, ξαναγύρισαν για να κόψουν τις τηλεφωνικές γραμμές. Αλλά πριν το κάνουν, ένας γερμανομαθείς άγγλος, «μπήκε» στις τηλεφωνικές γραμμές των Γερμανών και τους μπέρδεψε, με ψεύτικες διαταγές, με αποτέλεσμα να φύγουν γρηγορότερα από το νησί. Φεύγοντας, βομβάρδισαν από πλοίο και κατάστρεψαν το φρούριο Τεπελένι που εκείνοι είχαν χτίσει.
· Ετσι, όταν την 1η Οκτωβρίου 1944, αποβιβάστηκε στον Πόρο «ο Ιερός Λόχος»- είχε φθάσει με τα Ελληνικά πλοία από τη Μέση Ανατολή – δεν βρήκε ίχνος Γερμανού στο νησί. Τα πλοία μας, προσορμίστηκαν στο θαλάσσιο χώρο μπροστά από το Μοναστήρι, αφού δεν μπορούσαν να πάνε στον Πειραιά, επειδή ήταν ναρκοθετημένος. Τα θυμάμαι σαν σε όνειρο. Ακόμη τις οβίδες που έριχναν οι Γερμανοί από το πυροβολείο τους στην Αίγινα- την κρατούσαν ακόμη. Αλλά επειδή ήταν το βουνό του Μοναστηριού μπροστά οι οβίδες έπεφταν στη θάλασσα. Πολλές είχαν πέσει και στο Καραπολίτι, όπου μέναμε όλη την Κατοχή, και τις παίρναμε και παίζαμε. Τα πλοία μας παρέμειναν εκεί, μέχρι που καθαρίστηκε ο Πειραιάς από τις νάρκες. Κάποια πλοία που τόλμησαν να βγουν προς την Αίγινα έπεσαν σε νάρκες και βυθίστηκαν ή έπαθαν σοβαρές ζημιές. Αυτά τα τελευταία τα έδεσαν κοντά την Πλάκα του Πόρου και τα επισκεύασαν.

Ο Δρακούλης Βασιλαράκος

Σχετικά με την άφιξη των Ιερολοχιτών στον Πόρο, ο τότε ταγματάρχης Δρακούλης Βασιλαράκος γράφει στις σημειώσεις του:
«….. Στις 30 Σεπτεμβρίου ξεκινήσαμε από τα Κύθηρα - ενδιάμεσο σταθμό- για τον Πόρο. Το πρωϊ της 1-10-44, ημέρα Κυριακή, αντί να συναντήσουμε Γερμανούς στον Πόρο, είδαμε μετά χαράς, τον κόσμο να κατακλύζει την παραλία για να μας υποδεχθεί.
Οι προεστοί στεφάνωσαν το διοικητή μας, αντισυνταγματάρχη πεζικού, Φώτιο Μεσσηνόπουλο με στέφανο δάφνης! Υστερα διαπεραιωθήκαμε στην απέναντι ακτή του Γαλατά, όπου εγκατασταθήκαμε αμυντικώς. Τα αντιτορπιλικά έφυγαν. Οι Γερμανοί κατείχαν ακόμη την Αίγινα - με τα πυροβόλα των έριχναν βλήματα που έπεφταν στη θάλασσα. Στις 2 τα ξημερώματα της 14-10-44, ημέρα Σάββατο, επιβιβασθήκαμε σε ιστιοφόρα, και επλεύσαμε προς τον Πειραιά……….Μακράν εις τον ορίζοντα φάνηκεν η Ακρόπολις, ο Παρθενών. Χαρά και συγκίνηση! Το όνειρο έγινε πραγματικότης!».

Το πολεμικό ΑΔΡΙΑΣ σε πίνακα του Αντώνη Κανά.
Στον Πόρο είχε καταπλεύσει και ο ΑΔΡΙΑΣ με την κομμένη από την έκρηξη νάρκης πλώρη του, αρματαγωγά, και αρκετά Αγγλικά ναρκαλιευτικά και αντιτορπιλικά.

Λίγες μέρες μετά, στις 16-10-44 κατέπλευσε στον Πόρο και το θωρηκτό «ΑΒΕΡΩΦ» στο οποίο επέβαινε η Κυβέρνηση Εθνικής Ενότητας με πρωθυπουργό το Γεώργιο Παπανδρέου. Στις 17-10-44 ανεχώρησε για τον Πειραιά, όπου έφθασε την επομένη, 18-10.
v Ο Πόρος, σ ‘όλες τις κρίσιμες στιγμές του ΄Εθνους , ήταν πάντα στο επίκεντρο των εξελίξεων.
*** Στις 15 Οκτώβρη 1944, με την απελευθέρωση, σαν έφτασε ο «ΑΒΕΡΩΦ» στον Πόρο, οι ναύτες βγήκαν στο νησί. Μαζί τους βγήκε και ο Ποριώτης Γιώργος Καπερώνης, ντυμένος με στολή υπαξιωματικού. Ελειπε δυο-τρία χρόνια από το νησί, κι όπως ήταν με γένια, ρώτησε τους περίεργους που είχαν τρέξει στην παραλία:
--- Που σπίτι Καπερώνη;, χρησιμοποιώντας ξενική προφορά.
Αλλά οι ντόπιοι τον γνώρισαν και τον άρχισαν στις σφαλιάρες. Η φράση όμως, «Που σπίτι Καπερώνη;» παρέμεινε να λέγεται στον Πόρο για χρόνια.

18/10/1944 Επιστροφή της εξόριστης κυβέρνησης στην Ελλάδα: Υποδοχή του Πρωθυπουργού Γεώργιου Παπανδρέου και του Αντιστράτηγου Ρόναλντ Μ. Σκόμπι στο Κερατσίνι mam.avarchive.gr

ΛΕΠΤΟΜΕΡΕΙΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΠΙΣΤΡΟΦΗ ΤΟΥ ΣΤΟΛΟΥ ΣΤΟΝ ΠΟΡΟ

ΑΕΡΟΠΛΑΝΑ ΠΟΥ ΕΠΕΣΑΝ ΣΤΟΝ ΠΟΡΟ

Αποκλειστική φωτογραφία που μας παραχώρησε ο αυτοδύτης ερευνητής Γιώργος Καρέλας.

*** Αυτοδύτες έχουν εντοπίσει από χρόνια στο βυθό του κόλπου του Μοναστηριού του Πόρου,ένα ιταλικό βομβαρδιστικό αεροπλάνο του Β. Παγκοσμίου Πολέμου, τύπου Savoia Marchetti 79 Sparviero, το οποίο έχουν φωτογραφίσει και κινηματογραφήσει.
Όμως είναι άγνωστο πότε και πως κατέπεσε. Μπορεί να κατέπεσε από βλάβη ή έλλειψη καυσίμων ενώ επιχειρούσε στην περιοχή, πιθανότατα κατά τις ημέρες της Μάχης της Κρήτης-20=23/5/1941.
Επίσης πιθανολογείται ότι μπορεί να έπεσε σε άλλο σημείο και να το έφεραν εκεί τα δίχτυα των ανεμοτρατών.
Τα ιταλικά αεροπλάνα όπως γράφει στις αφηγήσεις του ο ναύαρχος Γρηγόριος Μεζεβίρης στις αρχές του Πολέμου 40-41 εφορμούσαν από τα Δωδεκάνησα.
Όταν όμως ξεκίνησε η επίθεση κατά της Κρήτης, 20-23 Μαϊου 1941 και ζητήθηκαν ενισχύσεις από την Ιταλία, ακολουθήθηκε η γραμμή Αθήνα - Ζούρβα Υδρας - Κρήτη.
Υπάρχουν σήμερα πολλοί που τα θυμούνται – όπως οι Γιάννης Αν. Σαμπάνης, Δημ. Γκ. Μάγειρας κ.α - να περνούν κατά μεγάλα σμήνη, γερμανικά στούκας και ιταλικά βομβαρδιστικά, με κατεύθυνση την Κρήτη.(6-5-2005)
« Τα πολλά περάσανε ένα πρωϊνό, μας λέει ο κ. Γιάννης Αν. Σαμπάνης . Είχανε μαυρίσει τον ουρανό. Απ αυτά μπορεί κάποιο νάπεσε. Μπορεί και νύχτα και να μην το πήρε χαμπάρι κανείς».

Ο γνωστός Ποριώτης κ. Κυριάκος Κωστελένος, μας αφηγείται σχετικά,19-11-09:
« Τον Οκτώβρη του 1944 ήμουνα 14 χρονών. Τότε , από την 1η του μήνα αυτού, άρχισε να έρχεται στον όρμο του Μοναστηριού όλος ο Ελληνικός στόλος μαζί με πολλά αγγλικά πλοία. Μ αυτά ήρθε και ο ιερός λόχος που έκανε παρέλαση στον Πόρο.
» Οι Γερμανοί κρατούσαν ακόμη τον Τούρλο της Αίγινας, κι από κει έριχναν οβίδες, που έπεφταν στο λιμάνι του Πόρου. Παράλληλα έκαναν επιδρομές με αεροπλάνα και έβαλαν κατά των πλοίων. Τα πλοία έριχναν στα αεροπλάνα, και κατάφεραν κείνη την ημέρα, κατά το σούρουπο, να ρίξουν ένα γερμανικό αεροπλάνο, ένα διθέσιο καταδιωκτικό "μέσερσμιτ", που έπεσε κοντά στον κάβο του Μοναστηριού, στη θάλασσα.
» Ακόμα θυμάμαι ένα μεγάλο ιταλικό αεροπλάνο, που είχαν φέρει στο Ασκέλι, πολύ πιο πριν, αλλά δεν ξέρω τι απέγινε. Ισως το πήρε η θάλασσα. Αυτό ήταν υδροπλάνο, είχε πλωτήρες.
» Στην περιοχή μας έχουν πέσει άλλα δύο αεροπλάνα. Ενα στο Σωρό πάνω από το Σκαπέτι, και ένα στο κτήμα μας στην Κοκκινιά. Αυτό το τελευταίο το φύλαγαν χωροφύλακες, ώσπου το διέλυσαν και το πήραν οι Γερμανοί».
**** Κατά την Κατοχή, το 1942, πιο πάνω από το χωριό Σκαπέτι, στη θέση Σορός, κοντά στο κάστρο της Χώριζας, στο τελευταίο άκρο των Αδερών, έπεσε ένα γερμανικό αεροπλάνο. Το οποίο σιγά-σιγά κομμάτιασε ένας ντόπιος, ο αποκαλούμενος «καλόγηρος» και το πούλησε σαν παλιοσίδερα. /14-8-11/

Ο ΤΖΙΟΒΑΝΙ

Μας το αφηγήθηκε 9/2/06 ο Δρύοπας κ. ΚΜ 75 χρονών:

Το 1943 είχε μαθευτεί ότι οι αντάρτες θα πήγαιναν στη Δρυόπη να σκοτώσουν όλους τους κατοίκους γιατί ήταν αντίθετοί τους. Ετσι έφυγαν και πήγαν στο Προγυμναστήριο του Πόρου για να προφυλαχτούν. Εκεί βρήκαν και τον Ιταλό αξιωματικό Τζιοβάνι με 40 άνδρες που είχε πάει να παραδώσει τα όπλα, αφού οι Ιταλοί είχαν σταματήσει τη συμμαχία με τους Γερμανούς.
Όμως δεν φορούσε τη στρατιωτική του στολή, αλλά ένα πολιτικό παντελόνι και ένα σακάκι.
Τότε οι Δρύοπες τον ρώτησαν:
- Ρε Τζιοβάνι πως είσαι έτσι ντυμένος, που είναι η στολή σου;
Και κείνος απάντησε:
- Κάποτε ήμουνα αξιωματικός, τώρα δεν είμαι τίποτα.

ΓΙΑΤΙ ΠΟΛΕΜΗΣΑΜΕ ΤΟ 1940;;;

Μας τηλεφώνησε από το Γαλατά, γεμάτος ….ήρεμο…θυμό ο κυρ Γιάννης Σ !!!!
«Τι κουραφέξαλα είναι αυτά που άκουσα από διάφορους πολιτειακούς ταγούς,, ότι τάχα το 40 πολεμήσαμε για τη Δημοκρατία…. Ποια δημοκρατία; Φασισμό είχαμε και μεις, αλλά πολεμήσαμε το φασισμό.
Πολεμήσαμε για Πατρίδα, Θρησκεία, Οικογένεια. Πολεμήσαμε για την ελευθερία!
Ημουνα δώδεκα χρονών, και θυμάμαι, ότι στο μοναδικό τηλέφωνο του Γαλατά, που ήταν στο μπακάλικο του Τάσου Μάγειρα, δίπλα στο λιτρίβι του Βεσσαλά, βρέθηκε ο νωματάρχης που πήρε την εντολή για επιστράτευση. Εμείς παιδόπουλα, μαζευτήκαμε γύρω – γύρω όταν καταλάβαμε ότι κάτι τρέχει, και παρακολουθούσαμε με περιέργεια. Κι είδαμε όσους ξεκινούσαν για τον πόλεμο να φεύγουν γεμάτοι ενθουσιασμό για τ Ανάπλι, τραγουδώντας, γιατί ήξεραν ότι θα νικήσουν, ότι πρέπει να νικήσουν για να προστατέψουν το Εθνος και τα ίδια τα σπίτια τους……..» (29-10-09)

ΑΛΗΘΙΝΕΣ ΙΣΤΟΡΙΕΣ: ΤΟ ΘΑΥΜΑ ΤΟΥ ΑΗ ΓΙΩΡΓΙΟΥ

Μια αληθινή ιστορία της Κατοχής, ένα «θαύμα» θάλεγε κανείς, μας αφηγήθηκε, 18-4-07, όπως τόζησε, ο κ. Κώστας Π. Ταγκαλάκης, που κατάγεται από τον Πόρο – η μητέρα του ήταν το γένος Καραμάνου.

«Ήταν ανήμερα του Αγίου Γεωργίου του 1941. Οι Γερμανοί είχαν μπει στη χώρα μας αλλά εμείς, εκεί κάτω στο Κρυονέρι (κοντά στο Βίδι) του Γαλατά δεν είχαμε νοιώσει ακόμα τι πάει να πει «κατοχή». Εμείς βρισκόμαστε στο δικό μας παράδεισο!!!
Ήταν ένα ήσυχο ανοιξιάτικο απόγευμα, τότε που η συντροφιά μας είχε πιάσει τις κατάλληλες θέσεις για το απογευματινό «καρτέρι» στα ανοιξιάτικα τρυγόνια, κάτω από μια συστάδα πελώριες λεύκες, δίπλα στη θάλασσα, στο κτήμα μας, δίπλα στη σημερινό ΣΤΕΛΛΑ ΜΑΡΙΣ.
Τη συντροφιά των κυνηγών αποτελούσαν ο πατέρας μου κυρ-Πέτρος με τον κουνιάδο του τον Κυρ-Χρήοτο και μαζί τους είχαν για «μαζέτες» τον παιδικό μου φίλο το Νίκο, γιο του Μπαρμπα-Γιάννη που ήταν ο φύλακας του κτήματος και εμένα, μόνο έξι ημέρες πριν κλείσω τα πρώτα οκτώ χρόνια της ζωής μου, εκκολαπτόμενοι «κυνηγοί» και οι δύο μας.
Εκεί που περιμέναμε να φανούν τα τρυγόνια, ξαφνικά ακούστηκε ένα διαπεραστικό σφύριγμα και εμφανίστηκε στον ουρανό ένα σμήνος από Γερμανικά βομβαρδιστικά «καθέτου εφορμήσεως» -τα γνωστά «Στούκας» - που άρχισαν να βομβαρδίζουν ένα φορτηγό καράβι που βρισκόταν αραγμένο ακριβώς απέναντι, σε έναν κόλπο κοντά στην παραλία-εκεί που βρίσκονται σήμερα οι εγκαταστάσεις της ιχθυοκαλλιέργειας στο Μπογάζι.
Από το φόβο μας αμέσως ξεχάσαμε το τρυγόνια και τρέξαμε να κρυφτούμε μέσα στα αποστραγγιστικά χαντάκια για να γλιτώσουμε από ένα πιθανό χτύπημα. Τα «Στούκας» βουτούσαν, κτυπούσαν το καράβι, κάνανε στροφή επάνω από τα κεφάλια μας και πάλι βουτιά και βόμβες. Αυτό κράτησε για λίγη ώρα (σε εμάς φάνηκε .... αιώνας) μέχρι την ώρα που ένας μαύρος καπνός υψώθηκε από το καράβι. Τότε οι Γερμανοί, βέβαιοι ότι πέτυχαν το στόχο τους, έφυγαν ξαφνικά όπως είχαν έλθει.
Πέρασε λίγη ώρα και ο καπνός καταλάγιασε και τότε με μεγάλη έκπληξη είδαμε ότι το καράβι δεν είχε βουλιάξει και παρέμενε αραγμένο και.....ανέπαφο.
Τι είχε συμβεί; Όπως μάθαμε αργότερα, το καράβι ήταν φορτωμένο με κάρβουνο και μία βόμβα που έπεσε στο ανοιχτό αμπάρι, μέσα στο κάρβουνο, σήκωσε την καρβουνόσκονη μέχρι τον ουρανό έτσι που έμοιαζε με καπνό από φωτιά. Αυτό ήταν που ξεγέλασε τους Γερμανούς που τα μάζεψαν και έφυγαν ευχαριστημένοι ότι έγινε η δουλειά τους!!!
Έτσι το καράβι γλίτωσε.
Αλλά πως ήταν δυνατόν να πάθει κάτι αυτό το καράβι την ημέρα εκείνη, αφού ήταν ανήμερα του Αγίου Γεωργίου και το όνομα του καραβιού:......«Άγιος Γεώργιος» !!!
Ήταν άραγε σύμπτωση;; Άντε τώρα να μην πιστέψεις ότι ο Άγιος έκανε πάλι το θαύμα του!
Την άλλη μέρα το πρωί όταν ξυπνήσαμε το καράβι είχε σηκώσει άγκυρα και είχε φύγει για τον προορισμό του.
Όπως μάθαμε αργότερα, εκεί δεν έφτασε ποτέ. Οι Γερμανοί το ανακάλυψαν στη διαδρομή και τούτη τη φορά δεν γλίτωσε. Βλέπεις δεν ήταν πια η γιορτή του!!!»

ΚΑΤΟΧΗ ΚΑΙ ΑΝΤΙΣΤΑΣΗ
ΣΤΗΝ ΤΡΟΙΖΗΝΙΑ

Η Αντίσταση κατά των κατακτητών Γερμανών την περίοδο 1941-1944 είναι ένα μεγάλο κεφάλαιο στην ιστορία της Τροιζηνίας , του Πόρου και του Γαλατά.
Στην αρχή όλοι οι Ελληνες αντιστασιακοί ξεκίνησαν μαζί, με τον ίδιο σκοπό, αλλά όσο περνούσε ο καιρός με την επέμβαση και τις υποσχέσεις ξένων δυνάμεων που ήθελαν να πετύχουν επιρροή, τους διαίρεσαν , κι έτσι φθάσαμε στις Εθνικές Αντιστασιακές Οργανώσεις «ΕΔΕΣ», «Ελληνικός Στρατό», αλλά και στο «ΕΑΜ», «ΕΛΑΣ», «ΟΠΛΑ» κλπ.
Γεγονός που οδήγησε σε αδελφοκτόνα γεγονότα, κι όσο περνούσε ο καιρός κατά τη διάρκεια της Κατοχής, οι πρωταγωνιστές πωρώνονταν, με τελικό αποτέλεσμα τον Εμφύλιο ή συμμοριτοπόλεμο , που κατέστη αναπόφευκτος όσο πλησιάζαμε προς την ανάληψη της εξουσίας στη χώρα μας, αλλά και μετά.

*** Τα Τσελεβίνια και το Φουρκαρί κατά την περίοδο της Κατοχής , ήταν θέατρο δραστηριοτήτων της Εθνικής Αντίστασης. Στα Τσελεβίνια, στο Φουρκαρί και αλλού έφθαναν συχνά ελληνικά και συμμαχικά υποβρύχια, τη νύχτα, από τη Μέση Ανατολή. Διακινούσαν κατασκόπους και είχαν επαφή με τις μονάδες Εθνικής Αντίστασης. Μέλη της Ομάδας αυτής μαζί με τους ντόπιους, Βαλτετσιώτικης καταγωγής, περιέθαλπαν και έκρυβαν από τους Γερμανούς, με κίνδυνο της ζωής τους Ελληνες και ξένους κατασκόπους. Ενας από τους πολλούς που έφθασαν εκεί ήταν και ο αξιωματικός της Χωροφυλακής και κατόπιν οπλαρχηγός του Ε.Σ. Απόστολος Κουβελάκης. Εφερναν επίσης οπλισμό και χρυσές λίρες για τις ανάγκες του «Ελληνικού Στρατού».
Τα υποβρύχια έπαιρναν, επίσης για τη Μέση Ανατολή, όσους κινδύνευαν αν έμεναν στην Ελλάδα.
Στην περιοχή αυτή κατέβαιναν ακόμη και την Κατοχή και το σκληρό 43-44, πολλοί Βαλτετσιώτες για να βοσκήσουν τα πρόβατά τους, ή να καλλιεργήσουν τα χτήματά τους. Αυτοί γινόντουσαν κάπου- κάπου και ακούσιοι πληροφοριοδότες.
Οι κομάντος κρύβονταν στο Φουρκαρί από την οικογένεια Αρ. Σαμπάνη.
Τους είχε αποβιβάσει στο Μπούφι το υποβρύχιο "Παπανικολής", έκαναν καλύβες στο Περγάρι και κατασκόπευαν τα πλοία των Γερμανών που περνούσαν από κει. Δείτε Ανατολική Τροιζηνία.
Όταν το ανακάλυψαν οι Γερμανοί, η οικογένεια κρύφτηκε στα βουνά. Ο Νίκος Αρ. Σαμπάνης πήγε στο Βαλτέτσι– καλοκαίρι του 1943. Εκεί ο φυγόδικος των Γερμανών ρώτησε έναν καπετάνιο του ΕΛΑΣ που ήταν περαστικός από το χωριό:
--« Που πάτε τώρα εσείς καπετάνιε;» Και η απάντηση:
--«Πάμε να χτυπήσουμε το Βρεττάκο» - αρχηγό των εθνικών ομάδων.
--«Και τι είναι ο Βρεττάκος;» ρώτησε ο Σαμπάνης.
-- «Φασίστας και προδότης» απάντησε με στόμφο ο καπετάνιος.
--« Ε, γι αυτό το λόγο δεν βγαίνουν οι Βαλτετσιώτες στο αντάρτικο, γιατί δεν θέλουν να σκοτώνονται Ελληνες με Ελληνες» απάντησε Ο Νίκος Σαμπάνης.
**** Πολύ βοήθησαν την Αντίσταση και οι κάτοικοι της Τροιζήνας (Δαμαλά) γι αυτό και μετά τον πόλεμο η Νεοζηλανδική κυβέρνηση τους έστειλε ευχαριστήριο.

ΟΙ ΤΕΝΕΚΕΔΕΣ ΜΕ ΤΙΣ ΛΙΡΕΣ

*** Στα Τσελεβίνια κάποιοι είχαν βρει χρυσές λίρες μέσα σε τενεκέδες. Είχαν δει τους Αγγλους που τους άφηναν. Επειδή δεν ήξεραν τι είχαν μέσα τους πέταξαν στα βράχια και άνοιξαν. Και μετά τις μάζεψαν.
Αλλά και οι δυο έκαναν τέτοιες επιδείξεις πλούτου που τους υποψιάστηκαν, και μετά από ένα γερό ξύλο, αναγκάστηκαν να τις επιστρέψουν.
Να, όμως, πως έχει αυτή η υπόθεση, σύμφωνα με όσα μου αφηγήθηκε το 1972, ο Στ. Αρναουτάκος:
Το 1943, ο αφηγητής μου, ηλικίας 10 χρόνων, ήταν ναυτόπουλο στο βενζινοκίνητο καΐκι του πατριώτη καραβοκύρη Πολυχρόνη Λεωτσάκου από την Πλύνθρα Λακωνίας.
Την εποχή εκείνη -χειμώνας ήταν- ήρθαν σε επαφή με τον Λεωτσάκο Αγγλοι κομάντος που είχαν φθάσει στη Λακωνία από τη Μέση Ανατολή, για να ενισχύσουν την Αντίσταση.
Τελικός τους προορισμός ήταν ο Πειραιάς, για να τεθούν επικεφαλής των ομάδων που δρούσαν στην περιοχή. Ζήτησαν, λοιπόν, από το Λεωτσάκο να τους μεταφέρει με το καΐκι του.
Η αναχώρηση έγινε νύχτα. Το μικρό καΐκι , μαζί με τους κομάντος, μετέφερε και διάφορα αγροτικά προϊόντα.
'Ομως, καθώς περνούσε από την Ερμιόνη και σταμάτησε για ανεφοδιασμό καυσίμων, ο Λεωτσάκος πληροφορήθηκε ότι οι Γερμανοί είχαν παρακολουθήσει τις κινήσεις του, και ασφαλώς όταν θα έφθαναν στον Πειραιά, ή πιο πριν, θα τους έπιαναν όλους. Εφυγε λοιπόν γρήγορα από την Ερμιόνη, και στη διαδρομή, κάπου στα Τσελεβίνια, αποβίβασε τους τρεις Αγγλους. Αυτοί, από τα πράγματα που είχαν μαζί τους, πήραν κάτι τενεκέδες, αλλά του άφησαν δυο τεράστιες βαλίτσες πολύ βαριές, και τον παρακάλεσαν να τις μεταφέρει στον Πειραιά, όπου θα τον εύρισκε κάποιος και θα τις έπαιρνε.
Στην αρχή ο καπετάν Πολυχρόνης αρνήθηκε, αλλά ύστερα πείστηκε. Αφησε εκεί τους κομάντος, και μετά από ένα ολονύκτιο ταξίδι στο Σαρωνικό, έφτασε στον Πειραιά, όπου, όπως είχε σκεφθεί, οι Χιτλερικοί τον περίμεναν. Είδε ένα περιπολικό σκάφος, να τον πλησιάζει. Κατέβηκε τότε στο αμπάρι, πήρε τις δυο βαλίτσες, και άρχισε να τις σκίζει μ ένα μαχαίρι, κοντά στην κουπαστή. Τότε ξεχύθηκαν στο νερό χιλιάδες χρυσές λίρες, που χάθηκαν στο βυθό του πειραϊκού λιμανιού. Στο μεταξύ το καΐκι με τιμονιέρη το μικρό ναυτόπουλο, έφτασε στην προβλήτα, όπου οι Γερμανοί συνέλαβαν το Λεωτσάκο, και μετά μερικούς μήνες τον εκτέλεσαν.
Ο αφηγητής μου, ποτέ δεν έμαθε τι απέγιναν οι Αγγλοι.
Αλλοι κομάντος είχαν κρύψει χρυσές λίρες σε μια σπηλιά στη Μπινιάρα. Μετά τον πόλεμο, άλλοι ήρθαν βρήκαν τον Νικ. Αρ. Σαμπάνη, και τον ρώτησαν που είναι η σπηλιά. Αυτός ανυποψίαστος τους την έδειξε,και τότε οι επισκέπτες τούβαλαν το περίστροφο στον κρόταφο για να φύγει, και τις πήραν κι έφυγαν.
Τους έπεσαν όμως μερικές, που τις βρήκε μια γυναίκα της περιοχής, και τις έκανε σταυρό και κοσμήματα στο χρυσοχόο του Πόρου, Γεώργιο Νάκο.

ΚΟΜΑΝΤΟΣ ΚΑΙ ΣΤΟ ΛΕΜΟΝΟΔΑΣΟΣ

--- Το 41-43 κρύβονταν στο Λεμονοδάσος πολλοί από τους Αγγλους κομάντος:
***Οι Λαζάρου (Καρδάσηδες) έκρυβαν έναν άγγλο που σήμερα ζει στη Μάνη.
***Αλλοι κρύβονταν στο υπόγειο του σπιτιού της οικογένειας του Λάκη Γκούμα και δίπλα σε μια σπηλιά που υπάρχει ακόμη έκρυβαν τα όπλα.
Όμως προδόθηκαν από τον απονήρευτο Νικ. Γ. Σαμπάνη (Νικολό), που όταν ρωτήθηκε από τους κατακτητές αν υπάρχουν κομάντος στην περιοχή είπε: «ούου πολλοί». Κι αφού τις έφαγε, μαρτύρησε που τους είχε δει. Δεν τα ήξερε όμως καλά τα πράγματα. Εκείνοι μόλις είδαν τις κινήσεις, πρόλαβαν κι έφυγαν. Συνελήφθησαν ορισμένοι , όπως ο Βαγγέλης Δ. Μπέρδος αλλά επειδή δεν προέκυψαν στοιχεία σε βάρος τους, αφέθηκαν ελεύθεροι.

**** Ο παλιός ξενοδόχος Κυριάκος Μάνεσης,-πέθανε το 2002 100 ετών-, απόγονος του μέλους της Φιλικής Εταιρίας Σπύρου Μάνεση, ήταν ένας από τους Ποριώτες που κατά τη διάρκεια της Κατοχής, κράτησε πολύ ψηλά το ηθικό των συμπατριωτών του, αφού ακούγοντας ραδιόφωνο(Λονδίνο) κάτω από τη μύτη-κυριολεκτικά -των Γερμανών, τους ενημέρωνε, ενώ παράλληλα έκρυβε άγγλους κομάντος, που έπαιρναν μέρος στην αντίσταση.

ΕΚΤΕΛΕΣΕΙΣ ΣΤΗΝ ΚΑΙΣΑΡΙΑΝΗ

Το φθινόπωρο του 1942 συνελήφθησαν από τους Γερμανούς στον Πόρο οι ψαράδες Στέφανος Γ. Δασκαλάκης και Αναστάσιος Αθαν. Γιαννούζης, γιατί είχαν στην κατοχή τους εκρηκτικές ύλες. Οι Γερμανοί τους δίκασαν και στις 12 Νοεμβρίου του ίδιου χρόνου τους καταδίκασαν σε θάνατο.
Η εκτέλεσή τους έγινε στις 6-1- 43 στην Καισαριανή.
++++ Μία ημέρα μετά, 7-1-43 εκτελέστηκαν στον ίδιο χώρο οι Ποριώτες Νικόλαος και Βασίλειος Βιρβίλης - αδέλφια- καθώς και ο γιατρός Νικόλαος Β. Καρσιώτης που εργαζόταν στον Πόρο.
Οι τρεις εκτελεσθέντες, ο φαρμακοποιός Νικόλαος Βιρβίλης, ο αδελφός του Βασίλης-πατέρας του Ποριώτη δικηγόρου κ. Αντώνη Βιρβίλη-, και ο Καρσιώτης, είχαν συλληφθεί μαζί με άλλους 15 στον Πόρο – ο Γιώργο Καπέλο, το Γιάννη Κατακουζηνό, το χρυσοχόο Μιχ. Νάκο, το Διευθυντή της Τράπεζας, τον Τελώνη, τον Εφορο και άλλους- με την κατηγορία ότι άκουγαν την Ελληνική Εκπομπή του Λονδίνου, που προέτρεπε τους Ελληνες σε αντίσταση, κι ακόμη ότι βοηθούσαν Άγγλους κομάντος που τους έκρυβαν στα χτήματά τους.
Τους δίκασαν στον Παρνασσό, αλλά επειδή δεν μπόρεσαν να αποδείξουν τις κατηγορίες, τους αθώωσαν, αλλά κράτησαν ομήρους τους τρεις, που τους εκτέλεσαν τελικά, όταν έγιναν διάφορα σαμποτάζ, όπως η ανατίναξη της ΕΞΠΟ στην Αθήνα, μαζί με άλλους 18 που ήταν υπεύθυνοι για την έκρηξη.
Αργότερα ο αθωωθείς Γιάννης Κατακουζηνός παντρεύτηκε τη χήρα του φαρμακοποιού Νικολάου Βιρβίλη, Αιμιλία, και διατήρησε το φαρμακείο του για αρκετά χρόνια.
+++Την άνοιξη του 43 από ένοπλους της αντίστασης εκτελέστηκαν κοντά στα Μέθανα , ενώ ταξίδευαν με το καίκι του Δημ. Κακούρη για τον Πειραιά, ο δήμαρχος Αχιλλέας Παπαντωνίου, ο δασάρχης Παπαχρήστου, ο αστυνομικός Πέτρος Γουβιώτης και η πλούσια κυρία Αικατερίνη Γκιώνη. Η Αικατερίνη Γκιώνη εκτελέστηκε από το βαφτισιμιό της. Τρεις άντρες της ένοπλης αντίστασης κατέλαβαν το καΐκι στο Μπογάζι, το οδήγησαν σε όρμο κάτω από την Τακτικούπολη, την έβγαλαν με τη βία από το σκάφος, μαζί με άλλους και τη σκότωσαν γιατί ήταν λέει πλούσια. . Μέσα στο καϊκι ήταν και πολλοί άλλοι, όπως ο Μίμης Νόσης, ο Νίκος Βέττας κ.ά. που, όμως, γλίτωσαν. Εκτελέστηκαν επίσης ο Ταμίας Λεωτσάκος, ο δικαστικός κλητήρας Μιχαήλ Σχίζας, ο Σπύρος Καραδήμας, ο τεχνίτης μυλόπετρων Γιάννης Στεργίου, ο Ευάγγελος Παλυβός, ένας κουτσός λούστρος του Πόρου, ο Προκόπης από την Υδρα, και άλλοι λόγω προσωπικών διαφορών, η γιατί θεωρήθηκαν χαφιέδες.
*** Σε συμπλοκή ανταρτών –Γερμανών, κοντά στην Τροιζήνα σκοτώθηκε ο Αδάμης Σαραντόπουλος (1943 ).
*** Ο γιατρός Κώστας Αθ. Σαραντόπουλος στο πρόσφατο βιβλίο του «Βαλτέτσι 1944 – Μαρτυρία», αναφέρει ότι ο Γεώργιος Κωστελένος που διετέλεσε Δημαρχεύων Πόρου, υπέρξε αντάρτης.
Συγκεκριμένα ο ΚΑΣ δημοσιεύει στη σελίδα 295 μαρτυρία της Γιαννούλας Γεωργούλη – Γάτσινου, που μεταξύ άλλων αναφέρει:
«…… Στα πάνω Αλώνια ( του Βαλτετσίου) είδαμε κάποιον αντάρτη με γένια, που έδωσε εντολή « τα γυναικόπαιδα να γυρίσουν στα σπίτια τους» και δεν τον ξανάδαμε πια. Αργότερα άκουσα ότι αυτός ήταν ο Κωστελένος, Βαλτετσιώτικης καταγωγής που ήταν κάποτε δήμαρχος του Πόρου και τώρα είχε πάει στο αντάρτικο……» Ισως αλήθεια , ίσως συνωνυμία ή λάθος. Πάντως η ενέργειά του ήταν καλή..
Γεγονός πάντως είναι ότι:
Στις αρχές του 1944, (18-4) από ένοπλους της αντίστασης εκτελέστηκε στον Πόρο, μπροστά στα σκαλιά του ξενοδοχείου ΜΑΝΕΣΗ, όπου έμενε με τη σύζυγό του, ο έπαρχος Σκηπίων Φιντάνα, επειδή ήταν διορισμένος από τους Γερμανούς.

Ο Γεώργιος Κωστελένος
Τότε οι Γερμανοί συνέλαβαν 25 άνδρες και τους πήγαν στην πλατεία του Προγυμναστηρίου για να τους εκτελέσουν. Αλλά τελικά με τη μεσολάβηση του δημαρχεύσαντος Γεωργίου Κωστελένου , αφέθηκαν ελεύθεροι, αφού κατάφερε να πείσει το Γερμανό φρούραρχο Φράϊμπεργκ – που είχε αγγλίδα μητέρα- ότι οι εκτελεστές του Σκηπίωνα δεν ήταν από την Τροιζηνία.

*** Στις Δυνάμεις που επιτέθηκαν και έκαψαν το Βαλτέτσι (15-6-44) μετείχε και ο μεγαλόσωμος Νίκος Μπέλλος από την Τροιζήνα (Δαμαλά), τον οποίο οι Βαλτετσιώτες βρήκαν νεκρό μπροστά στην πόρτα του σπιτιού του Κρίκωνα (τώρα Γιάννη Σαραντόπουλου-Ψαθά). Από τη μέση και πάνω ήταν γυμνός και έφερε κοιλιακό τραύμα με πρόχειρη επίδεση. Φαίνεται ότι τραυματίστηκε σε άλλο μέρος και μεταφέρθηκε στην απυρόβλητη αυτή τοποθεσία όπου και πέθανε. Το νεκρό αυτό έθαψαν μετά δυο μέρες ο γερο-Δήμος Παλυβός και ο παπα – Θόδωρος Σταματόπουλος.

Η ΕΚΤΕΛΕΣΗ ΣΤΟ ΝΙΧΩΡΙ

Τον Ιούνιο του 1944, στην περιοχή από το Λυγουριό έως το Κρανίδι και την Ερμιόνη, δρούσε ο 5ος Λόχος του 6ου συντάγματος του ΕΛΑΣ, που είχε έδρα την Κόρινθο. Παράλληλα υπήρχαν βάσεις του ΕΛΑΝ (ναυτικό του ΕΛΑΣ) το οποίο παρεμπόδιζε τον ανεφοδιασμό των γερμανικών στρατευμάτων της Κρήτης, καταλαμβάνοντας πολλά πλοιάρια που είχαν προορισμό το νησί.
Υπήρχαν ακόμη δυνάμεις του Εφεδρικού Απελευθερωτικού Στρατού στις οποίες ανήκαν αρκετοί από τους κατοίκους των χωριών Αγία Ελένη (Μπάφι), Καραντζά, Τραχειά και Κολιάκι.
Οι δυνάμεις αυτές κατάφεραν να πετύχουν την παράδοση 80-100 Ιταλών -με τον οπλισμό και τα εφόδιά τους- τον Οκτώβριο του 1943- την περίοδο της συνθηκολόγησης της Φασιστικής Ιταλίας. Ήταν μια φρουρά της Επιδαύρου που δεν ήθελε να συνεργαστεί με τα γερμανικά στρατεύματα. Και ύστερα από διαπραγματεύσεις με τον Βασίλη Μπούρα, από την Τραχειά, παραδόθηκαν, και προωθήθηκαν στη Μέση Ανατολή.
Τότε ο ΕΛΑΣ προσπάθησε να δημιουργήσει αντίσταση στον Καραντζά, στρατολογώντας, όλους τους άνδρες κατοίκους του χωριού.
Το γεγονός αυτό, αλλά και η εν γένει δράση του ΕΛΑΣ, οδήγησε τους Γερμανούς σε μεγάλη εκκαθαριστική επιχείρηση από το Ναύπλιο ως την Ερμιονίδα. Στην πορεία τους πέρασαν από το Λυγουριό , το Κολιάκι, την Τραχειά, την Αγία Ελένη και τον Καραντζά.
Πρώτα συνέλαβαν τον 18χρονο γιο του Νίκου Μπούρα, το Βασίλη, τον οποίο κρέμασαν στο δρόμο Τραχειάς – Κρανιδίου, στη θέση Νιχωρίτικα, αφού πρώτα τον βασάνισαν απάνθρωπα. Τον άφησαν κρεμασμένο τρεις ημέρες και μετά, στις 4 Ιουνίου 1944, πήγαν στον Καραντζά, συγκέντρωσαν όλους τους άντρες του χωριού, και τους έκλεισαν σε μια αποθήκη. Λέγεται ότι οι συλληφθέντες μπορούσαν να διαφύγουν, αλλά αποφάσισαν να θυσιαστούν για να μην ξεσπάσουν οι Γερμανοί στις γυναίκες και στα παιδιά.
Την επομένη, 5 Ιουνίου, από τους 80 άνδρες, διάλεξαν 23, ηλικίας 18-55 ετών, τους οδήγησαν στον ξεροπόταμο, που βρίσκεται κοντά στο δρόμο Τραχειάς- Κρανιδίου, στο συνοικισμό Νιχώρι. Τους έβαλαν σε δύο σειρές, αλλά λίγο πριν δοθεί η εντολή εκτέλεσης, ορισμένοι έκαναν μια τελευταία προσπάθεια να σωθούν: πήδηξαν μέσα στην πυκνή βλάστηση της περιοχής. Οι υπόλοιποι δέχτηκαν τις ριπές του οπλοπολυβόλου. Τελικά πέντε σώθηκαν και αναφέρονται πιο κάτω. Μεταξύ αυτών ο Θεοδωρόπουλος, που ένας ταγματασφαλίτης είπε στον άλλο, όταν πήγαν να ρίξουν τη χαριστική βολή: άστον δε σου φτάνει τόσο αίμα. Κι ακόμη ο Γεώργιος Αθ. Μπάκας, που ο Γερμανός, ίσως Αυστριακός, δεν τούριξε τη χαριστική βολή. Σήμερα στο σημείο αυτό υπάρχει λιτή αναθηματική μαρμάρινη πλάκα.

Οι εκτελεσθέντες είναι:
1.-Μπούρας Βασίλειος του Νικολάου (απαγχονίστηκε) 18 ετών
2.-Ανδριανός Ευάγγελος του Αθαν. 18 ετών
3.-Γιακουμής Παναγιώτης του Κων. 32 ετών
4.-Γιακουμής Παναγιώτης του Χαρ. 29 ετών
5.-Δανόπουλος Κοσμάς του Μωυσή 22 ετών
6.-Δανόπουλος Μωυσής του Φιλίππου 49 ετών
7.-Δερματάς Αθανάσιος του Κων. 41 ετών
8.-Λεβέντης Ανάργυρος του Ιωαν. 28 ετών
9.-Λιβανός Παναγιώτης του Γεωργ. 30 ετών
10.-Μούγιος Αθανάσιος του Δημ. 25 ετών
11.-Μούγιος Νικόλαος του Δημ. 32 ετών
12.-Μούγιος Γεώργιος του του Ιωαν. 21 ετών

13.-Μπάκας Αθανασιος του Γεωργίου 29 ετών
14.-Μπάκας Κωνσταντίνος του Γεωργίου 23 ετών
15.-Μπελεσιώτης Ανάργυρος του Αντων. 21 ετών
16.-Μπελεσιώτης Αντώνιος του Αθαν. 55 ετών
17.-Σαχίνης Κωνσταντίνος του Σταύρου 27 ετών
18.-Σαχίνης Σταμάτης του Σταύρου 33 ετών

ΔΙΑΣΩΘΕΝΤΕΣ:
1.- Ανδριανός Γεώργιος του Αθαν.
2.-Θεοδωρόπουλος Σταμάτης του Αριστείδη
3.- Λεβέντης χρήστος του Ιωάννου, αδελφός του εκτελεσθέντος Ανάργυρου
4.-Μπάκας Γεώργιος του Αθανασίου
5.-Μπάκας Κωνσταντίνος του Αθανασίου
6.- Σαχίνης Παναγιώτης του Σταύρου, αδελφός των Κωνσταντίνου και Σταμάτη

ΠΟΛΥ ΔΥΣΚΟΛΗ ΠΕΡΙΟΔΟΣ

Τη δύσκολη εκείνη περίοδο όλοι προσπαθούσαν να επιβιώσουν κατά τον καλύτερο τρόπο. Όταν δε ο αγώνας κατά του κατακτητή διχάστηκε, τότε άλλοι εντάχθηκαν στην Πολιτοφυλακή – που είχε και την προστασία των Γερμανών-, κι άλλοι στην Ενοπλη Αντίσταση.

Την περίοδο εκείνη πέρασε μια περίεργη περιπέτεια ο κτηματίας Σπυράγγελος Δημητράτος από την Κεφαλλονιά, συγγενής του πολιτικού Αριστείδη Δημητράτου-υπουργού του Μεταξά. Ο Σπυράγγελος είχε έρθει σαν μηχανικός στον Πόρο, αλλά έγινε κτηματίας. Μια μέρα οι Γερμανοί του κατέσχεσαν μια βάρκα με κεφαλοτύρια.Τότε η Ενοπλη Αντίσταση τον κατηγόρησε ότι τάδωσε με τη θέλησή του και αποφάσισε να τον εκτελέσει. Αλλά τελικά κατάφερε να τους πείσει ότι δεν έφταιγε και έτσι γλίτωσε. Ήταν θείος του κ. Φώτη Μεταξά. Αναμφισβήτητα πολλά είναι τα παρόμοια περιστατικά που ακούσαμε, αλλά δεν μας έχουν κατατεθεί επίσημες μαρτυρίες και λεπτομέρειες.
Πολλές ήταν άλλωστε και οι περιπτώσεις που η Αντίσταση πετύχαινε πλήγματα κατά του κατακτητή, όπως η αφαίρεση μηχανήματος από την τορπιλάκατο «ΚΛΑΟΥΣ» με αποτέλεσμα να αχρηστευθεί, η εκτέλεση 4 Γερμανών στρατιωτών και άλλα.
Σε κάθε τέτοια περίπτωση οι Γερμανοί συνελάμβαναν αθώους για αντίποινα, με σκοπό να τους εκτελέσουν. Αλλά ευτυχώς μεσολαβούσαν κάποιοι, όπως ο Κλεάνθης Γρώμαν, που τους βεβαίωναν ότι οι σαμποτέρ δεν ήταν από την περιοχή , και έτσι τους άφηναν.
Η οικογένεια Γρώμαν- είχε έρθει στην Τροιζηνία πριν από το 1928 και είχε αγοράσει κτήματα. Ωστόσο παρά το γεγονός ότι οι κατακτηταί ήταν Γερμανοί, όπως αναφέρεται σήμερα, ο Κλεάνθης Γρώμαν, έκανε ότι καλό μπορούσε την εποχή εκείνη.
Ο αδελφός του μάλιστα, Ροδόλφος Γρώμαν, είχε υπηρετήσει και στον Ελληνικό Στρατό,- πολέμησε στην Αλβανία - γι αυτό και ξαναπήρε πίσω το μισό κτήμα, που είχε κατάσχει το Ελληνικό Κράτος, μετά την απελευθέρωση. Το άλλο μισό, του Κλεάνθη, εξελίχθηκε στο Δενδροκομικό Σταθμό Πόρου (στο Γαλατά).
Η οικογένεια Γρώμαν είχε έρθει στην Αθήνα το 1870 περίπου. Ο προπάππος των ανωτέρω, Αιμίλιος, είχε νυμφευθεί την Φαιναρέτη Ζυγομαλά, και ο γιος του Γεώργιος την Ισμήνη Ζάννου- η οικογένεια της συγγένεψε αργότερα με τους απογόνους της Ιουλίας Δραγούμη και το Γιώργο Σεφέρη.

ΙΣΤΟΡΙΕΣ ΤΗΣ ΚΑΤΟΧΗΣ

ΒΑΣΙΛΗΣ Π. ΚΟΥΤΟΥΖΗΣ
28-10-2003

ΠΗΓΗ: WWW.KOUTOUZIS.GR