Εφηβοι, στρες και ψυχικές διαταραχές

Εφηβοι, στρες και ψυχικές διαταραχές
«Εχω παραλύσει από πίεση», δηλώνει 16χρονη

«Καμιά φορά δυσκολεύομαι να σηκωθώ από το κρεβάτι. Δεν έχω διάθεση για τίποτα. Δεν ξέρω πώς θα περάσει αυτή η χρονιά. Εχω παραλύσει». Στα λόγια της 16χρονης Ελένης, μαθήτριας Γ΄ Λυκείου (όπως τα μεταφέρει στην «Κ» παιδοψυχίατρος) πολλοί γονείς ενδεχομένως να αναγνωρίσουν τα παιδιά τους. Και ίσως προσπαθήσουν να απαντήσουν στο ερώτημα: πρόκειται για μια απλή (;) εφηβική μελαγχολία ή μήπως για τα πρώτα σημάδια κατάθλιψης, μιας ψυχικής νόσου που χρήζει θεραπευτικής αντιμετώπισης, καθώς μπορεί να οδηγήσει σε (πολύ) μεγαλύτερα προβλήματα;

«Δυστυχώς, οι περισσότεροι Ελληνες γονείς απαντούν αυτόματα το πρώτο, κλείνοντας τα μάτια στο πρόβλημα», λέει στην «Κ» ο παιδοψυχίατρος, επιστημονικός συνεργάτης της Παιδοψυχιατρικής Κλινικής του Πανεπιστημίου Αθηνών και υπεύθυνος του Κέντρου Ημέρας Εφήβων, κ. Μάνος Τσαλαμανιός. «Επιβεβαιώνουμε καθημερινά ότι το στίγμα που συνοδεύει τις ψυχικές νόσους δεν έχει εξαλειφθεί ακόμα στη χώρα μας. Εκείνοι που φθάνουν στις υπηρεσίες αποτελούν μόνο την κορυφή του παγόβουνου».

Σύμφωνα με τον ίδιο, η συχνότητα εμφάνισης ψυχιατρικών διαταραχών στoυς Ελληνες εφήβους φθάνει το 10-15%. Ταυτόχρονα, όπως επισημαίνει στην «Κ» ο παιδοψυχίατρος, επίκουρος καθηγητής του Πανεπιστημίου Αθηνών, κ. Δημήτρης Αναγνωστόπουλος, μολονότι στη χώρα μας οι μελέτες σχετικά με την παιδική ηλικία σπανίζουν, έχει βρεθεί ότι στην Ελλάδα τα καταθλιπτικά φαινόμενα σε παιδιά είναι αυξημένα σε σχέση με τις υπόλοιπες χώρες της Ευρωπαϊκής Ενωσης. «Φαίνεται ότι έχουμε σχετική αύξηση στα προβλήματα που σχετίζονται με την εφηβεία. Και αυτό οφείλεται κατά κύριο λόγο στον τρόπο ζωής των εφήβων στη χώρα μας, στο στρες που προκαλεί η αναζήτηση της επιτυχίας, στην οποία είναι βασισμένο το εκπαιδευτικό σύστημα», εξηγεί ο κ. Αναγνωστόπουλος.

Είναι χαρακτηριστικό ότι από το σύνολο των περιστατικών (361 έφηβοι) που αντιμετωπίστηκαν τον τελευταίο χρόνο από το Κέντρο Πρόληψης και Υγείας των Εφήβων που λειτουργεί υπό την εποπτεία της Α΄ Παιδιατρικής Κλινικής του Πανεπιστημίου Αθηνών, το 25,5% αφορούσαν ψυχολογικές και ψυχιατρικές διαταραχές. Ειδικότερα, το 10% των παιδιών παρουσίαζαν διαταραχές συμπεριφοράς, το 2,5% διαταραχές ενδοοικογενεικών σχέσεων, το 2,5% μαθησιακές δυσκολίες, ενώ το υπόλοιπο 10% εμφάνιζαν ένα ή περισσότερα από τα παρακάτω: διατροφικές διαταραχές (κυρίως νευρογενή ανορεξία), χαμηλή αυτοεκτίμηση, καταθλιπτική συμπεριφορά, φοβίες, ουσιοεξάρτηση, εξάρτηση από το Ιντερνετ, τριχοτιλλομανία (μια σοβαρή ψυχιατρική διαταραχή στην οποία ο ασθενής αφαιρεί τις τρίχες των μαλλιών του, τις βλεφαρίδες του κ. λπ.).

«Οι συνηθέστερες βέβαια διαταραχές στην εφηβική ηλικία σχετίζονται με το άγχος. Γιατί ένα παιδί να "συλλέξει" τρία πτυχία ξένων γλωσσών από τα 15 του», αναρωτιέται ο κ. Τσαλαμανιός.

«Προσεκτικοί στη συνταγογράφηση»

Ευτυχώς, εδώ δεν είμαστε Αμερική. Αυτό τονίζουν οι ειδικοί γιατροί αναφερόμενοι στη διάδοση που γνωρίζουν τα αντικαταθλιπτικά χάπια στην άλλη πλευρά του Ατλαντικού - και όχι μόνο στους ενήλικες.

Στις ΗΠΑ εκτιμάται ότι πάνω από 2,5 εκατ. παιδιά στα οποία έχει διαγνωστεί πρόβλημα υπερκινητικότητας καταναλώνουν ισχυρά «ψυχοφάρμακα», πολύ συχνά μάλιστα σαν ένα απλό... συμπλήρωμα διατροφής.

Στην Ελλάδα, οι παιδοψυχίατροι είναι πιο φειδωλοί στη συνταγογράφηση τέτοιων φαρμάκων. «Είμαστε προσεκτικοί, δεν μας έχει παρασύρει η μόδα», αναφέρει ο παιδοψυχίατρος κ. Δ. Αναγνωστόπουλος. «Σε άλλες χώρες του εξωτερικού, συνταγογραφούν πολύ συχνά ριταλίνη για την αντιμετώπιση της υπερκινητικότητας. Εδώ αποφεύγουμε να καταφεύγουμε σε τέτοιες λύσεις\u0387 προσπαθούμε να λύνουμε τα προβλήματα με άλλες προσεγγίσεις».

Από την άλλη πλευρά, ωστόσο, όπως επισημαίνει ο παιδοψυχίατρος κ. Μ. Τσαλαμανιός, αυτή η «επιφυλακτικότητα» των Ελλήνων γιατρών δεν είναι πάντα προς το συμφέρον του ασθενούς. «Η προκατάληψη που εξακολουθεί να υπάρχει στην Ελλάδα γύρω από τις ψυχικές νόσους έχει σαν αποτέλεσμα και τα φάρμακα να μην χρησιμοποιούνται στο θεραπευτικό βαθμό που θα έπρεπε», σημειώνει. «Κι όμως, κάποια φάρμακα θα βοηθούσαν. Παρατηρούμε όμως το φαινόμενο πιο εύκολα να τα συνταγογραφούν παθολόγοι παρά παιδοψυχίατροι».

Αξίζει να αναφερθεί πάντως πως τα τελευταία 10 χρόνια, η κατανάλωση αντικαταθλιπτικών φαρμάκων έχει εξαπλασιασθεί στη χώρα μας. Σύμφωνα με το Ινστιτούτο Φαρμακευτικής Ερευνας και Τεχνολογίας, σήμερα καταναλώνονται περί τα 144 εκατ. χάπια τον χρόνο.

Ο καθημερινός Γολγοθάς του Νικόλα

«Αυτή τη στιγμή δεν μπορώ να μιλήσω, είμαι στο φροντιστήριο. Ούτε αργότερα, θα έχω ιδιαίτερο». Φέτος, είναι πολύ δύσκολο να συντονιστεί κάποιος με το πρόγραμμα του 16χρονου Νικόλα Τ. Μαθητής της Γ΄ Λυκείου, προετοιμάζεται πυρετωδώς για τις Πανελλήνιες Εξετάσεις (Πολιτικές Επιστήμες θέλει να σπουδάσει) και αυτό επιβάλλει συνεχές... τρέξιμο.

«Κάθε μέρα έχω φροντιστήριο, από δύο έως τέσσερις ώρες και δύο φορές την εβδομάδα ιδιαίτερα», λέει στην «Κ». «Κυριολεκτικά, από τις 7 το πρωί έως τις 8 το βράδυ καθημερινά δεν ούτε λεπτό ελεύθερο». (σ.σ.: ο Νικόλας πηγαίνει σε ιδιωτικό σχολείο και τελειώνει τα μαθήματα στις 3 μ.μ.)

Το Σαββατοκύριακο δεν έχει τόσο βαρύ πρόγραμμα, αλλά αυτό δεν σημαίνει και ελεύθερο χρόνο. «Το Σαββατοκύριακο διαβάζω. Διαβάζω πολύ. Δεν είναι μόνο τα μαθήματα του σχολείου, αλλά και οι απαιτήσεις του φροντιστηρίου - είναι σαν να πηγαίνεις σε δύο σχολεία ταυτόχρονα. Χρειάζεται προετοιμασία για να παρακολουθήσεις τη Δευτέρα».

Ο Νικόλας περίμενε ότι αυτή η χρονιά θα είναι δύσκολη, αλλά η αλλαγή ήταν απότομη. «Οπως και να το κάνεις, υπάρχει πίεση. Ολοι την αισθανόμαστε, κανείς δεν εξαιρείται». Και όπως λέει, αυτό επηρεάζει συνολικά τη ζωή τους. «Οταν δεν προλαβαίνεις καν να φας σαν άνθρωπος, κάποια στιγμή θα καταρρεύσεις. Επίσης, έχουμε ένταση που πρέπει να εκτονωθεί. Τι να σου κάνει μια έξοδος το Σάββατο το βράδυ;».