Η ολοκληρωμένη καλλιέργεια κερδίζει έδαφος

Εκτός από την βιολογική γεωργία, τα τελευταία δυο-τρία χρόνια, ένας άλλος τρόπος παραγωγής αγροτικών προϊόντων αρχίζει να αναπτύσσεται ραγδαία. Πρόκειται για την ολοκληρωμένη διαχείριση που, σύμφωνα με εκτιμήσεις του υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων, από τα 110.000 στρέμματα του 2004, έφθασε τα 400.000 το 2005 και τα 700.000 το 2006. Για δε το 2007, ο στόχος είναι αρκετά υψηλός και φθάνει τα 1.500.000 στρέμματα, δηλαδή, το 4% της καλλιεργούμενης έκτασης της χώρας.

Οι λόγοι για τους οποίους στρέφονται έτσι μαζικά οι παραγωγοί προς την ολοκληρωμένη διαχείριση είναι βασικά δύο. Η πιθανότητα να βρουν πιο εύκολη πρόσβαση τα προϊόντα τους στις ευρωπαϊκές αλλά και ελληνικές αγορές, αλλά κυρίως, για την «επιδότηση» που λαμβάνουν, με την επιστροφή του ποιοτικού παρακρατήματος.

Τι είναι αυτό; Σύμφωνα με Κοινή Υπουργική Απόφαση (ΚΥΑ) που υλοποιεί τον Ευρωπαϊκό Κανονισμό 1782/2003, καθορίζεται ότι το ποιοτικό παρακράτημα που αφαιρείται από την ενιαία ενίσχυση των παραγωγών θα χορηγείται ως στρεμματική ενίσχυση στους παραγωγούς βιολογικής καλλιέργειας, καλλιεργειών ολοκληρωμένης διαχείρισης και καλλιεργειών Προστατευόμενης Ονομασίας Προέλευσης (Π.Ο.Π.) ή Προστατευόμενης Γεωγραφικής Ενδειξης (Π.Γ.Ε.).

Τι είναι ολοκληρωμένη διαχείριση;

Ποιες είναι οι προδιαγραφές της; Από ποιον πιστοποιείται; Σε τι διαφέρουν τα παραγόμενα προϊόντα από τα συμβατικά; Πώς τα αναγνωρίζουμε; Σε αυτά και άλλα ερωτήματα, προσπαθήσαμε να δώσουμε απαντήσεις μαζί με τον κ. Βάγια Νίκο, γεωπόνο, διευθυντή Ανάπτυξης του Ο.Π.Ε.ΓΕ.Π. (Οργανισμός Πιστοποίησης και Επίβλεψης Γεωργικών Προϊόντων).

Πριν ξεκινήσουμε, θα πρέπει να γίνει η διευκρίνιση ότι, όταν μιλάμε για προϊόντα ολοκληρωμένης διαχείρισης στην Ελλάδα, εννοούμε αυτά που έχουν παραχθεί σύμφωνα με το πρότυπο AGRO 2.1 & 2.2 -το οποίο έχει εκπονηθεί το 1999 από τον Ο.Π.Ε.ΓΕ.Π.- και πιστοποιούνται τόσο από ιδιωτικούς φορείς, διαπιστευμένους για τη λειτουργία τους από το Εθνικό Συμβούλιο Διαπίστευσης (Ε.ΣΥ.Δ.) όσο και από τον ίδιο τον Ο.Π.Ε.ΓΕ.Π.

Δεν θα πρέπει, λοιπόν, να δημιουργείται σύγχυση, με τα προϊόντα που έχουν παραχθεί με τα ιδιωτικά πρωτόκολλα παραγωγής των Ευρωπαϊκών Super Market (EUREPGAP, BRC, κ.λπ.) τα οποία έχουν και αυτά στοιχεία ολοκληρωμένης διαχείρισης, αλλά είναι περισσότερο κανόνες παραγωγής που υποχρεούται να ακολουθήσει μία αγροτική εκμετάλλευση, εφόσον επιθυμεί να διαθέσει τα προϊόντα της σε συγκεκριμένες αλυσίδες σούπερ μάρκετ.

Ιδού ό,τι πρέπει να ξέρετε για την ολοκληρωμένη διαχείριση, διά στόματος κ. Νίκου Βάγια.

Τι είναι το AGRO 2.1 & 2.2;

Είναι ένα σύγχρονο σύστημα παραγωγής και διοίκησης μιας γεωργικής εκμετάλλευσης, το οποίο στηρίζεται σε δύο βασικούς άξονες: ότι παράγουμε σύμφωνα με τις απαιτήσεις και τις αρχές της ολοκληρωμένης διαχείρισης και ότι η διοίκηση της γεωργικής εκμετάλλευσης γίνεται σύμφωνα με τις αρχές της ολικής ποιότητας.

Ποιες είναι οι αρχές της ολοκληρωμένης διαχείρισης;

Η πρώτη αρχή είναι σεβασμός στο περιβάλλον, καλλιεργούμε, δηλαδή σύμφωνα με τις αρχές της αειφόρου γεωργίας. Η δεύτερη είναι σεβασμός στον καταναλωτή, δηλαδή ποιότητα και ασφάλεια.

Οταν λέτε σεβασμό στο περιβάλλον, τι ακριβώς εννοείτε;

Ενας παραγωγός που πιστοποιείται με Agro εφαρμόζει τα 12 σχέδια καλλιέργειας (λίπανσης, φυτοπροστασίας, άρδευσης κ.λπ.) που περιγράφονται αναλυτικά στο Agro 2.2 και τα οποία στηρίζονται σε φιλοπεριβαλλοντικές λογικές, αντιμετώπιση και διαχείριση της εκμετάλλευσης. Για παράδειγμα, στην φυτοπροστασία, ένα από τα πιο δύσκολα κομμάτια που έχει άμεση σχέση με το έδαφος, τους υδάτινους πόρους, την χλωρίδα και την πανίδα, η πρώτη κατεύθυνση είναι να εξαντλήσουμε όλα τα μέσα και τις μεθόδους για την αντιμετώπιση ενός εχθρού ή μιας ασθένειας και μόνο αν αυτά δεν επαρκούν, ο γεωπόνος σύμβουλος, αφού πρώτα το τεκμηριώσει, θα καταφύγει στη χρήση κάποιου φυτοπροστατευτικού σκευάσματος. Το δε σκεύασμα επιλέγεται με κριτήριο την μικρότερη επιβάρυνση του περιβάλλοντος, συνυπολογίζοντας και τις περιβαλλοντικές απαιτήσεις της περιοχής.

Κάποια φυτοπροστατευτικά προϊόντα είναι περισσότερο τοξικά και παραμένουν ενεργά για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα στις καλλιέργειες, αυτά εξαιρούνται;

Στο πρότυπο δεν εξαιρούνται. Στην πράξη όμως, ο γεωπόνος σύμβουλος αξιολογεί και εξαιρεί ένα μεγάλο αριθμό σκευασμάτων που μπορεί να θεωρηθούν επικίνδυνα για τις ιδιαίτερες συνθήκες της περιοχής. Μπορούν να χρησιμοποιηθούν σε ακραίες περιπτώσεις όταν δεν υπάρχει κάποιο άλλο σκεύασμα και κινδυνεύει σοβαρά η καλλιέργεια.

Πώς εντάσσεται κάποιος στην ολοκληρωμένη διαχείριση;

Η ένταξη μεμονωμένων παραγωγών στο σύστημα, εκτός από τις περιπτώσεις που υπάρχει μία αρκετά μεγάλη εκμετάλλευση, δεν συμφέρει για λόγους κόστους και διαχείρισης.

Το Agro είναι καλύτερα εφαρμόσιμο σε συνεταιρισμούς, ομάδες παραγωγών, κ.λπ.

Τα βήματα είναι:

? Πρέπει να υπάρχει ένας επιβλέπων σύμβουλος γεωπόνος, ο οποίος θα εγκαθιδρύσει το σύστημα και θα συντάξει τα 12 καλλιεργητικά σχέδια που απαιτούνται.
? Εκπαίδευση των παραγωγών.
? Εφαρμογή των σχεδίων από τους παραγωγούς και αυτό να αποδεικνύεται από τις καταγραφές που υποχρεωτικά τηρούνται.
? Εσωτερικός έλεγχος και μετρήσεις από τον γεωπόνο σύμβουλο. Εφόσον αποδεικνύεται από τις καταγραφές και τα αρχεία, ότι οι παραγωγοί ακολουθούν το πρότυπο -για τουλάχιστον τρεις μήνες- γίνεται η αίτηση για πιστοποίηση σε διαπιστευμένο ιδιωτικό φορέα ή στο Ο.Π.Ε.ΓΕ.Π.
? Στο τέλος της καλλιεργητικής περιόδου και εφόσον από τους ελέγχους δεν έχουν προκύψει προβλήματα, η ομάδα παραγωγών παίρνει την πιστοποίηση και μπορεί να χρησιμοποιήσει το σήμα AGRO του Agrocert.

Τι προϊόντα είναι πιστοποιημένα σήμερα με το AGRO 2.1 & 2.2;

Ροδάκινα, νεκταρίνια, μήλα, κεράσια, ακτινίδια, δαμάσκηνα, σταφύλια, κηπευτικά, σπαράγγια, βαμβάκι, σιτηρά, όσπρια, ελιές, επιτραπέζιες και ελαιοποιήσιμες, κ.λπ.

Ποιο είναι το κόστος για να πιστοποιηθεί μία ομάδα παραγωγών;

Εξαρτάται τόσο από το είδος της καλλιέργειας όσο και από την έκταση. Ενδεικτικά για τις δενδρώδεις καλλιέργειες το κόστος μπορεί να ξεκινήσει από 5 έως και 15 ευρώ/στρέμμα, στα σιτηρά και στο βαμβάκι είναι χαμηλότερο, ενώ για τα κηπευτικά θερμοκηπίου είναι υψηλότερο. Στο κόστος αυτό εμπεριέχεται το κόστος της ανάπτυξης του συστήματος, η αμοιβή του συμβούλου γεωπόνου, οι αναλύσεις και το κόστος για την πιστοποίηση.

Πως μπορεί ο καταναλωτής να αναγνωρίσει ότι ένα προϊόν είναι πιστοποιημένο σύμφωνα με το AGRO 2.1 & 2.2;

Τα προϊόντα εφόσον είναι συσκευασμένα, μπορούν να φέρουν το σήμα του Agrocert, ότι έχουν δηλαδή παραχθεί σύμφωνα με το συγκεκριμένο πρότυπο. Στις περιπτώσεις που διατίθενται σε τελάρα, υπάρχει και εκεί η δυνατότητα να φέρουν την ίδια επισήμανση. Τα Agro δεν πιστοποιούν προϊόν, όπως συμβαίνει στην βιολογική γεωργία, αλλά σύστημα παραγωγής, ότι, δηλαδή, τα προϊόντα έχουν παραχθεί ακολουθώντας συγκεκριμένες προδιαγραφές.

Γίνονται αναλύσεις υπολειμμάτων στα παραγόμενα προϊόντα και από ποιον;

Από τις ίδιες τις ομάδες των παραγωγών και είναι στοιχείο του εσωτερικού ελέγχου που πρέπει να εφαρμόζουν. Επίσης και ο Ο.Π.Ε.ΓΕ.Π., μέσα στο πλαίσιο της επίβλεψης του όλου συστήματος, εφόσον υπάρχουν στοιχεία ή ενδείξεις, μπορεί να κάνει αναλύσεις.

Μήπως, τελικά, η όλη πιστοποίηση σύμφωνα με τα Agro, δεν είναι τίποτα παραπάνω από μία μορφή ελεγχόμενης συμβατικής γεωργίας; Μήπως δηλαδή, πιστοποιείται το αυτονόητο -ορθή χρήση φυτοφαρμάκων, λιπασμάτων-, αυτό που θα έπρεπε να εφαρμόζεται;

Το θεωρώ λίγο υπεραπλούστευση του θέματος. Οταν μία γεωργική εκμετάλλευση ξεκινάει την ολοκληρωμένη διαχείριση είναι πολύ πιθανόν να βρίσκεται στο επίπεδο που περιγράψατε, είναι όμως υποχρεωμένη, εφαρμόζοντας τα 12 καλλιεργητικά σχέδια, να κάνει συνεχείς βελτιώσεις. Με τον τρόπο αυτό και με την πάροδο κάποιου χρόνου, μπορούν να μειωθούν αισθητά τόσο οι φυτοπροστατευτικές εφαρμογές όσο και χρησιμοποιούμενες ποσότητες λιπασμάτων. Μελέτη του ΑΠΘ (Τμήμα Γεωπονίας) στους παραγωγούς ροδάκινου της Ημαθίας έδειξε ότι μετά κάποια χρόνια εφαρμογής της ολοκληρωμένης διαχείρισης και με συνεχείς βελτιώσεις, κατάφεραν να μειώσουν τις δαπάνες για φυτοφάρμακα κατά 21% και για λιπάσματα κατά 25%.

Πηγή ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ
Του ΗΛΙΑ ΚΑΝΤΑΡΟΥ
Φωτογραφία: ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΜΙΧΑΛΑΚΗΣ