Επικίνδυνες συγκεντρώσεις φυτοφαρμάκων σε νερά

Αν νομίζετε ότι τα υπολείμματα φυτοφαρμάκων υπάρχουν μόνο στα φρούτα και τα λαχανικά, κάνετε λάθος. Ταξιδεύουν παντού με τον αέρα και τη βροχή και καταλήγουν σε λίμνες, ποτάμια, υπόγεια νερά ακόμα και θάλασσες. Αποτελέσματα δειγματοληψιών που πραγματοποίησαν τα Πανεπιστήμια Αιγαίου, Θεσσαλονίκης και Ιωαννίνων δείχνουν ότι ανιχνεύονται φυτοφάρμακα σε σημαντικές συγκεντρώσεις στα επιφανειακά αλλά ακόμα και στα υπόγεια νερά της χώρας, με άμεσες επιπτώσεις κυρίως στην πανίδα που ζει σε αυτά. Σε πολλές λίμνες αλλά και στις εκβολές των ποταμών γαρίδες, καραβίδες και άλλα θαλασσινά δεν άντεξαν την τοξικότητα των ουσιών, ενώ η επίδραση των φυτοφαρμάκων στο... φύλο των ψαριών έχει οδηγήσει σε εξαφάνιση ειδών.

Πώς όμως οι τοξικές αυτές ουσίες έφθασαν από τα χωράφια στις λίμνες και τα ποτάμια; Τα φυτά προσλαμβάνουν τα φυτοφάρμακα από τις ρίζες ή από τα φύλλα. Το 50% του φυτοφαρμάκου μένει στο ριζικό σύστημα, ενώ το υπόλοιπο κατανέμεται μεταξύ του βλαστού, των φύλλων και του καρπού, όπου τελικά καταλήγει μόνο το 3-5% του φυτοφαρμάκου με το οποίο «περιλούζεται» το φυτό. Ενα ποσοστό, λοιπόν, του φυτοφαρμάκου θα φύγει με τη βροχή ή το πότισμα και θα καταλήξει σε λίμνες και ποτάμια, ένα ποσοστό θα γλιστρήσει στο έδαφος και από κει στα υπόγεια νερά. Μάλιστα, κάποια φυτοφάρμακα είναι πτητικές ενώσεις, έχουν δηλαδή την τάση να μετατρέπονται σε αέρια όταν η θερμοκρασία ανέβει πάνω από τους 30 βαθμούς Κελσίου. «Περνούν λοιπόν στον αέρα και με την πρωινή δροσιά οι υδρατμοί υγροποιούνται και πέφτουν στο έδαφος», εξηγεί ο κ. Τριαντάφυλλος Αλμπάνης, υπεύθυνος του Εργαστηρίου Τεχνολογίας Ελέγχου και Προστασίας Περιβάλλοντος του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων και μέλος της επιστημονικής ομάδας που πραγματοποίησε τις μετρήσεις.

Η ομάδα πραγματοποίησε μετρήσεις στα περισσότερα ελληνικά ποτάμια και συγκεκριμένα στον Εβρο, τον Στρυμόνα, τον Αξιό, τον Λουδία, τον Γαλλικό, τον Αλιάκμονα, τον Πηνειό, τον Καλαμά, τον Αραχθο, τον Λούρο, τον Αχελώο και τον Ευρώτα. Επίσης στις λίμνες Κερκίνη, Βεγορίτιδα, Ιωαννίνων, Αμβρακία και Τριχωνίδα στην Αιτωλοακαρνανία, στα νερά του Θερμαϊκού και Αμβρακικού κόλπου αλλά και σε υπόγεια νερά στην περιοχή της Κεντρικής Μακεδονίας στους νομούς Ημαθίας και Θεσσαλονίκης. Οπως τονίζει στην «Κ» ο κ. Αλμπάνης, στα νερά ανιχνεύτηκαν κυρίως έξι φυτοφάρμακα (από τα οποία τα πέντε ζιζανιοκτόνα και το ένα εντομοκτόνο) και συγκεκριμένα οι δραστικές ουσίες:

- Αtrazin (έχει πάψει να κυκλοφορεί από το 2005).

- Simasin (χρησιμοποιείται για την ελιά έως το τέλος του 2007).

- Alachlor (χρησιμοποιείται σε κουνουπίδι, λάχανο, πιπεριά, ντομάτα, καλαμπόκι, αρακά, φιστίκι αράπικο, βαμβάκι, καπνό, ρεβύθι ? έχει έγκριση έως το τέλος του 2007).

- Metazachlor (έως το 2010).

- Trifluralin (χρησιμοποιείται κυρίως στο βαμβάκι, αλλά και σε ηλίανθο, καρότο, μπάμια, κουνουπίδι, λάχανο, πιπεριά, ντομάτα).

- Tο εντομοκτόνο diazinon (αμπέλι, ελιά, βερικοκιά, καπνό, κηπευτικά, πορτοκάλια και πολλές άλλες καλλιέργειες).

Επηρεάζουν τα ψάρια

Στα ιζήματα, ωστόσο, δηλαδή τη λάσπη στον βυθό των λιμνών, ανιχνεύονται ακόμα και οργανοχλωριωμένα εντομοκτόνα, των οποίων η χρήση έχει απαγορευτεί από το 1974. Πρόκειται για προϊόντα διάσπασης του γνωστού DDT. «Αυτές οι ουσίες ανιχνεύονται πιο συχνά χωρίς αυτό να σημαίνει ότι δεν βρήκαμε και άλλα φυτοφάρμακα», λέει ο κ. Αλμπάνης. «Οι συγκεκριμένες ουσίες δεν φαίνεται να είναι τοξικές για τους φυτικούς οργανισμούς, επηρεάζουν όμως ιδιαίτερα τους ζωικούς οργανισμούς, τα ψάρια στις εκβολές των ποταμών Λουδία, Αξιού και Λούρου και του Αλιάκμονα», εξηγεί. Το πρόβλημα όμως είναι μεγαλύτερο στα οστρακόδερμα και τα μαλάκια, γιατί βρίσκονται σε μεγαλύτερο βάθος, δηλαδή εκεί όπου τα φυτοφάρμακα εμφανίζονται σε μεγαλύτερες συγκεντρώσεις. Στη λίμνη Κερκίνη αλλά και στις εκβολές του Λουδία και του Αλιάκμονα οι γαρίδες και οι καραβίδες έχουν εξαφανιστεί εξαιτίας των φυτοφαρμάκων.

Μερικές ενώσεις που επίσης ανιχνεύονται στα επιφανειακά νερά της χώρας, όπως η diuron και η linuron, δεν έχουν ακριβώς τοξική δράση αλλά συμβάλλουν στην... εξαφάνιση ειδών. Προκαλούν ορμονικές διαταραχές στα ψάρια δίνοντας στα αρσενικά χαρακτηριστικά θηλυκού. «Και βέβαια κανένα είδος δεν επιβιώνει όταν υπάρχει μόνο ένα φύλο», τονίζει ο κ. Αλμπάνης. Οπως εξηγεί, η μόνη λύση θα ήταν «να ρυθμιστεί η χρήση αυτών των τοξικών ενώσεων, που θα έπρεπε να δίδονται μόνο με συνταγή και όχι να χρησιμοποιούνται ανεξέλεγκτα κατά βούληση και συχνά χωρίς λόγο».

πηγή ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ