Ελληνική υπογραφή στη μάχη κατά της ελονοσίας
Tο κουνούπι που μεταδίδει την ελονοσία στον άνθρωποΠερισσότερο από ένα εκατομμύριο άνθρωποι, κυρίως παιδιά, πεθαίνουν κάθε χρόνο από ελονοσία, ενώ οι μολυσμένοι υπολογίζονται σε 500 εκατομμύρια σε όλο τον κόσμο. Η μεταφορά του παρασίτου στον άνθρωπο γίνεται μέσω των τσιμπημάτων του κουνουπιού Anopheles gambiae, ενώ μέχρι τις αρχές του προηγούμενου αιώνα είχαμε θανάτους και στην Ελλάδα από τη νόσο.
Σήμερα μια επιστημονική δημοσίευση από το Ινστιτούτο Sanger της Μ. Βρετανίας (Hinxton, Cambridge), υπό τη διεύθυνση του δ/ρος Μανώλη Δερμιτζάκη, δίνει πληροφορίες για τα όπλα τα οποία χρησιμοποιεί το παράσιτο στον εξελικτικό αγώνα με τον άνθρωπο και δημοσιεύεται συγχρόνως με δύο άλλες εργασίες στο περιοδικό «Nature Genetics».
Για πρώτη φορά, εξηγεί ο κ. Δερμιτζάκης, βλέπουμε πως το γονιδίωμα ενός παρασίτου κατ' ευθείαν από τη φύση μεταβάλλεται λόγω της άμυνας που προβάλλει το ανοσοποιητικό σύστημα του ανθρώπου, ανακάλυψη που αναμένεται να ανοίξει νέους δρόμους για την ανάπτυξη εμβολίων και φαρμάκων.
Η μελέτη περιγράφει τον πρώτο χάρτη του γονιδιώματος που προέρχεται κατ' ευθείαν από ασθενή και όχι ύστερα από πολυετή παρουσία στο εργαστήριο. Αυτό είναι σημαντικό γιατί τα στελέχη του εργαστηρίου συχνά περιέχουν αλλαγές στο DNA που δεν επιτρέπουν τη σωστή μελέτη των βιολογικών μηχανισμών του παρασίτου.
Από αριστερά D. Jeffares, Μ. Δερμιτζάκης, Μ.Berriman, η ερευνητική ομάδα από το Sanger
Οι ερευνητές μελέτησαν επίσης την αλληλουχία του DNA ενός εργαστηριακού στελέχους και του αντίστοιχου παρασίτου που μολύνει τον χιμπατζή. Η σύγκριση της ποικιλομορφίας μεταξύ ανθρώπινων παρασίτων και η σύγκριση αυτών με το πολύ συγγενές παράσιτο του χιμπατζή μάς δίνουν μια πολύ χρήσιμη εικόνα για την εξελικτική δυναμική του παρασίτου στη συνύπαρξή του με τον άνθρωπο, σημειώνει ο κ. Δερμιτζάκης. Η καινούργια αυτή μελέτη χαρτογράφησε περισσότερους από 27.000 πολυμορφισμούς στο γονιδίωμα του παρασίτου.
Στον άνθρωπο το πλασμώδιο ζει στα ηπατικά κύτταρα και τα ερυθρά αιμοσφαίρια και το τελευταίο αυτό στάδιο καθορίζει την κλινική πορεία της ασθένειας. Υπάρχουν πολλοί λόγοι -συχνά σχετικοί με τη φτώχεια- για τους οποίους η ελονοσία δεν έχει μειωθεί. Εύκολες λύσεις, όπως τα δίχτυα στα κρεβάτια, είναι απαραίτητες μαζί με την ανάγκη για νέα φάρμακα που θα καταπολεμούν το παράσιτο, Plasmodium falciparum, που προκαλεί ελονοσία.
Το παράσιτο που προκαλεί τη νόσο
«Το γονιδίωμα του παρασίτου είναι πολύ ελαστικό», εξηγεί ο δρ Δερμιτζάκης, «και φέρει τα σημάδια της συνεχούς μάχης με τις τρεις κύριες προκλήσεις - το γρήγορα εξελισσόμενο ανοσοποιητικό μας σύστημα, τις αμυντικές αντιδράσεις του κουνουπιού και τα εντομοκτόνα και φάρμακα που χρησιμοποιούμε για την αντιμετώπισή του.
Οι μελέτες μας αυτές συνδέουν τη βιολογία με το γονιδίωμα του παρασίτου, αποκαλύπτοντας τα μυστικά του πλασμωδίου, χωρίς να είναι απαραίτητη, κατ' αρχήν, η μελέτη στο εργαστήριο. Η γενική εικόνα της εξέλιξης που πήραμε από τη μελέτη αυτή μας οδηγεί σε αυτά τα γονίδια που είναι υπεύθυνα για την ελονοσία, μερικά από τα οποία ήταν γνωστά και μερικά ήταν εκπλήξεις».
«Βρήκαμε ότι γονίδια που είναι ενεργά στα ερυθρά αιμοσφαίρια και γονίδια που αλληλεπιδρούν με τα ανθρώπινα κύτταρα είχαν μεγάλη ποικιλομορφία», ανέφερε ο ερευνητής Daniel Jeffares, μέλος της ερευνητικής ομάδας του δ/ρος Δερμιτζάκη. «Το συμπέρασμα είναι ότι η ποικιλομορφία διαμορφώνεται ως αποτέλεσμα της μάχης του παράσιτου με την άμυνα του οργανισμού μας. Για το πλασμόδιο η δυνατότητα να προσαρμόζεται είναι η δυνατότητα να επιβιώνει».
«Το γονιδίωμα του ανθρώπου φέρει πολλά σημάδια της ιστορίας των μολύνσεων από ελονοσία», σημειώνει ο δρ Mark Walport, διευθυντής του Wellcome Trust που χρηματοδότησε τη μελέτη. «Ομοια και το γονιδίωμα του παρασίτου της ελονοσίας μάς δείχνει πως αλληλεπιδρά με το ανθρώπινο ανοσοποιητικό σύστημα. Η κατανόηση αυτών των αλληλεπιδράσεων είναι κλειδί για την ανάπτυξη αποδοτικών εμβολίων και φαρμάκων».
πηγή ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ