Ο Αλέξανδρος Κορυζής, οι 3 μήνες πρωθυπουργίας και το «ΟΧΙ» στους Γερμανούς

Είναι 29 Ιανουαρίου 1941, όταν ο διοικητής της Εθνικής Τράπεζας της Ελλάδος διαδέχεται τον Ιωάννη Μεταξά στην πρωθυπουργία της χώρας, που διανύει μια από τις δυσκολότερες στιγμές της Ιστορίας της. Ο Αλέξανδρος Κορυζής γίνεται ο πρωθυπουργός του δεύτερου «ΟΧΙ», αλλά αντί της δόξας που απολαμβάνει ο προκάτοχός του, πρέπει να δεχτεί το πικρό ποτήρι της στρατιωτικής ήττας και της διαχείρισής της. Το μόνο που του απομένει είναι να δεχτεί το μύθο του ήρωα που αυτοκτονεί για να μην παραδώσει την πατρίδα του στους κατακτητές.

Ο διορισμένος πρωθυπουργός του δεύτερου «ΟΧΙ» Αλέξανδρος Κορυζής.

Ο Αλέξανδρος Κορυζής είναι δισέγγονος του αγωνιστή του 1821 Γεωργίου Κορυζή, εγγονός του βουλευτή και πληρεξούσιου Τροιζηνίας στη Β’ Εθνοσυνέλευση του 1862 Σταμάτιου Κορυζή και γιος του βουλευτή και δημάρχου Πόρου Γεωργίου Κορυζή. Σπουδάζει νομικά και το 1903, σε ηλικία μόλις 18 ετών, διορίζεται στην Εθνική Τράπεζα, ενώ παίρνει μέρος στους Βαλκανικούς Πολέμους όπου και παρασημοφορείται. Αναλαμβάνει οικονομικός σύμβουλος του ύπάτου αρμοστή της Ελλάδας στη Σμύρνη Αριστείδη Στεργιάδη, το 1928 γίνεται υποδιοικητής της Εθνικής Τράπεζας, ενώ την επόμενη χρονιά ιδρύει την Αγροτική Τράπεζα στην οποία χρηματίζει πρώτος της πρόεδρος. Στην πολιτική μπαίνει το 1933 ως υπουργός Οικονομικών στη βραχύβια κυβέρνηση του Αλέξανδρου Οθωναίου, αλλά στη συνέχεια συντάσσεται με το καθεστώς της 4ης Αυγούστου και διορίζεται υπουργός Κρατικής Υγιεινής (1935-1939) και εν συνεχεία διοικητής της Εθνικής Τράπεζας.

Πρωτοσέλιδο την επομένη της αυτοκτονίας του πρωθυπουργού.

Από την τελευταία αυτή θέση καλείται στις 29 Ιανουαρίου 1941 να πέσει στα πολύ βαθιά. Τότε, ο βασιλιάς Γεώργιος Β’ αιφνιδιάζει τους πάντες και παρακάμπτει το «πρωτόκολλο» των πρωτοκλασάτων στελεχών της 4ης Αυγούστου, αναθέτοντας την πρωθυπουργία της χώρας σε έναν, όπως θα λέγαμε σήμερα, τεχνοκράτη. Ο Αλέξανδρος Κορυζής έχει μπροστά του ένα τιτάνιο έργο αφού βρίσκεται στο τιμόνι μιας χώρας που διανύει τη δυσμενέστερη περίοδο της νεότερης Ιστορίας της: Στο πολεμικό μέτωπο βρισκόμαστε στην πιο κρίσιμη καμπή του ελληνοϊταλικού πολέμου, στα παρασκήνια μαίνεται ένας, εξίσου σκληρός, διπλωματικός πόλεμος, με τους Αγγλους να πιέζουν για τη μεταφορά στρατευμάτων τους στη χώρα, ενώ στα μετόπισθεν ο λαός είναι παγωμένος από την αιφνίδια απώλεια του Μεταξά, αλλά και κουρασμένος από τον πόλεμο που ενώ κερδίζεται οι φαντάροι παραμένουν ακόμα στο μέτωπο. Για το νέο πρωθυπουργό ο περισσότερος κόσμος πιστεύει αυτό που, την ίδια εποχή, γράφει ο Αμερικανός πρέσβης στην Αθήνα L.M. Veagh στο ημερολόγιό του: «…ο βασιλιάς παίρνει επιτέλους τα ηνία…».

Ο Κορυζής αναπληρώνει θεσμικά πλήρως τον Μεταξά αφού, εκτός της πρωθυπουργίας, αναλαμβάνει τα κομβικά υπουργεία Εξωτερικών, Παιδείας, Ναυτικών και Αεροπορίας. Στη διάρκεια της θητείας του αντιμετωπίζει την εαρινή επίθεση των Ιταλών, ανεπίσημες γερμανικές προσεγγίσεις για τερματισμό του πολέμου με αντάλλαγμα την προσχώρηση της χώρας στον Αξονα, αλλά φυσικά, κορυφαία του πολιτική στιγμή είναι το δεύτερο «ΟΧΙ» στη ναζιστική Γερμανία.

Η απειλητική ανεπίσημη κυβερνητική ανακοίνωση για όσους μεταφέρουν «διαδόσεις» την επομένη της αυτοκτονίας Κορυζή.

Είναι 6 Απριλίου 1941 όταν ο Κορυζής βρίσκεται στην ίδια θέση που είχε βρεθεί ο προκάτοχός του πριν από πεντέμισι μήνες. Δέχεται στις 5.45 τα ξημερώματα αιφνίδια επίσκεψη στο σπίτι του από τον Γερμανό πρέσβη του Γ’ Ράιχ στην Αθήνα, πρίγκιπα φον Βίκτωρ Ερμπαχ-Σένμπεροχ, ο οποίος δεν επιδίδει τελεσίγραφο, όπως ο Ιταλός πρέσβης Γκράτσι στον Μεταξά, αλλά ανακοινώνει πως ήδη έχει ξεκινήσει η γερμανική εισβολή διότι η Ελλάδα έχει καταστεί βρετανική βάση. Ο Κορυζής απαντά ότι η χώρα θα πράξει ό,τι και στην ιταλική απαίτηση, μόνο που και ο ίδιος γνωρίζει ότι αυτή τη φορά ο αγώνας είναι διμέτωπος και άνισος…

Η προαποφασισμένη απάντηση του Ελληνα πρωθυπουργού επισημοποιείται την ίδια ημέρα με επίσημη ανακοίνωση που προσυπογράφει το Υπουργικό Συμβούλιο: «Ο πρεσβευτής της Γερμανίας επεσκέφθη σήμερον την 5η πρωινήν τον κ. Πρωθυπουργόν και ανεκοίνωσεν αυτώ εκ μέρους της κυβερνήσεώς του ότι ο γερμανικός στρατός θα επιτεθή κατά της Ελλάδος. Ταυτόχρονοι εκ συνόρων πληροφορίαι έφερον πραγματοποιούμενην την γερμανικήν απειλήν. Ούτω κατά τα ξημερώματα της 6ης Απριλίου του 1941 επανελαμβάνοντο ακριβώς παρά του ετέρου μέλους του Αξονος τα γεγονότα της νυκτός της 28ης Οκτωβρίου 1940. Απέναντι της νέας ταύτης επιβουλής κατά της τιμής, της ελευθερίας και της ακεραιότητας της χώρας μας, ο Ελληνικός Στρατός και ο ελληνικός λαός καλούνται και πάλιν να πράξουν με δύναμιν και ευψυχίαν και σταθερότητα το απέναντι της λατρευτής πατρίδος καθήκον των, με πλήρη συναίσθησιν του δικαίου των, με την ευλογίαν του Θεού και την βοήθειαν των γενναίων και μεγάλων συμμάχων μας».

Ο Γερμανός πρέσβης στην Αθήνα πρίγκιπας φον Βίκτωρ Ερμπαχ-Σένμπεροχ ο οποίος μεταφέρει στον Ελληνα πρωθυπουργό το ξεκίνημα της γερμανικής εισβολής στην Ελλάδα.

Αν η 6η Απριλίου είναι η κορυφαία ημέρα στην πολιτική πορεία του Αλέξανδρου Κορυζή, η Μεγάλη Παρασκευή της 18ης Απριλίου γίνεται η μέρα της «σταύρωσης» γι’ αυτόν. Τότε, στην κοινή σύσκεψη που πραγματοποιείται στο Τατόι μεταξύ της ελληνικής κυβέρνησης, του βασιλιά και των Βρετανών, οι τελευταίοι επιμένουν στη θέση περί γραμμής άμυνας έναντι του προελαύνοντος γερμανικού στρατού στις Θερμοπύλες, κάτι που βρίσκει αντίθετο τον αρχιστράτηγο Παπάγο. Την ίδια ημέρα η πολιτική ηγεσία της χώρας συσκέπτεται στο ξενοδοχείο «Μεγάλη Βρεταννία», που αποτελεί έδρα της κυβέρνησης, και ακολουθεί κατ’ ιδίαν συνάντηση βασιλιά και πρωθυπουργού. Το τι ειπώθηκε μεταξύ τους δεν γίνεται ποτέ γνωστό, αλλά το βέβαιο είναι ότι ο Κορυζής αποχωρεί από αυτή εμφανώς καταρρακωμένος.

Ο Γεώργιος Β’ διόρισε τον Κορυζή πρωθυπουργό αλλά όλοι γνωρίζουν ότι αποτελούσε τον ουσιαστικό κυβερνήτη της χώρας εκείνες τις κρίσιμες ώρες.

Ο πρωθυπουργός φτάνει αμίλητος στο σπίτι του που βρίσκεται στη λεωφόρο Βασιλίσσης Σοφίας. Λίγη ώρα μετά τον ακολουθεί σε αυτό ο διάδοχος Παύλος, πιθανόν για να τον ηρεμήσει, αλλά όταν φτάνει στο σπίτι του και συνομιλεί στην πόρτα με τη σύζυγο του πρωθυπουργού, ακούγεται ένας πυροβολισμός και ελάχιστα μετά ένας δεύτερος. Ο διάδοχος Παύλος παραβιάζει την κλειδωμένη από μέσα πόρτα του πρωθυπουργικού δωματίου, όπου αντιμετωπίζει ένα φρικτό θέαμα: Ο Αλέξανδρος Κορυζής βρίσκεται νεκρός στο κρεβάτι του πυροβολημένος στην καρδιά, ενώ στο στήθος του υπάρχει μια μικρή εικόνα της Παναγίας.

Για τα αίτια της αυτοκτονίας υπάρχουν πολλές εικασίες. Η οξύτατη κόντρα μεταξύ των δύο πολιτειακών ηγετών για το ποια θα πρέπει να είναι η εθνική γραμμή έναντι της γερμανικής προέλασης, η αποκάλυψη εξωσυζυγικής σχέσης του πρωθυπουργού με γυναίκα που διατηρούσε παράλληλη σχέση με Γερμανό κατάσκοπο, η «αντιγραφή» της ενέργειας του Ούγγρου πρωθυπουργού που αυτοκτονεί, στις 3 Απριλίου, με δύο σφαίρες στην καρδιά για να μην υπογράψει τη συνθηκολόγηση της χώρας του, ή ακόμα το ότι δεν ήταν καν αυτοκτονία αλλά δολοφονία από Βρετανούς που τον «βγάζουν από τη μέση» γιατί μπαίνει εμπόδιο στα σχέδιά τους. Ο,τι από τα παραπάνω και αν ισχύει, το βέβαιο είναι ότι οι πλάτες του τεχνοκράτη πρωθυπουργού, ανθρώπινα, δεν αντέχουν το βάρος της ευθύνης αυτών των ιστορικών στιγμών.

Η επίσημη Ιστορία του ΓΕΣ αναφέρει για το γεγονός: «Ο Πρωθυπουργός Κορυζής παρίστατο αμηχανών και μετά το πέρας της συσκέψεως, αναβληθείσης της λήψεως αποφάσεως, επρότεινε την ανάληψιν της Κυβερνήσεως υπό άλλων προσώπων, περισσότερο δυναμικών, εννοών τους στρατιωτικούς. Ο Βασιλεύς εδήλωσεν ότι θα σκεφθή, αλλ’ ήτο προφανές από της στιγμής ταύτης ότι ο Πρόεδρος της Κυβερνήσεως υφίστατο εσωτερικόν κλονισμόν. Πιστός θιασώτης ελληνοβρετανικής συμφωνίας και μη κατωρθώσας να πείση εαυτόν εάν επέστη ή ου η στιγμή της μεταφοράς της έδρας της Κυβερνήσεως εις Κρήτην, βαρυαλγής δε προ της διαφαινόμενης ως επικειμένης μεγάλης καταστροφής, ήτις επεκρέματο επί της χώρας, απεχώρησε τεταραγμένος και μεταβάς εις την οικίαν του απεσύρθη αμέσως εις το ιδιαίτερον δωμάτιόν του, ένθα ηυτοκτόνησε βληθείς διά δύο σφαιρών περιστρόφου».

Η είδηση του τραγικού τέλους του και η επόμενη μέρα
Ο τραγικός θάνατος του Αλέξανδρου Κορυζή δημιουργεί πολλές ιστορικές παραδοξότητες: Είναι ο μοναδικός Ελληνας πρωθυπουργός που αυτοκτονεί και τον διαδέχονται δύο πρωθυπουργοί. Στο εσωτερικό δημιουργείται η πρώτη κατοχική κυβέρνηση με επικεφαλής τον Γεώργιο Τσολάκογλου, ενώ στην Αίγυπτο δημιουργείται η εξόριστη ελληνική κυβέρνηση υπό τον Εμμανουήλ Τσουδερό. Τέλος, αποτελεί το μοναδικό θάνατο πρωθυπουργού, εν ενεργεία μάλιστα, που ο θάνατός του περνά ουσιαστικά απαρατήρητος από τον Τύπο.

Οι κρίσιμες εθνικές στιγμές και η αυστηρότατη λογοκρισία επιτρέπουν μόνο την πρωτοσέλιδη δημοσίευση του αιφνίδιου θανάτου του, με πανομοιότυπα μονόστηλα όπως το παρακάτω: «Χθες την 4ην απογευματινήν ώραν απεβίωσεν αιφνιδίως ο Πρόεδρος της Κυβερνήσεως Αλέξανδρος Κορυζής. Ο θάνατός του επήλθεν αιφνιδίως, ευθύς μετά το μεσημβρινόν Υπουργικόν Συμβούλιον, και ως ήτο επόμενον, το θλιβερόν άγγελμα, διατρέξαν αμέσως την πρωτεύουσαν, εβύθισεν εις λύπην την κοινήν γνώμην, η οποία με τόσην εκτίμησην περιέβαλλε τον αείμνηστον Κορυζήν ιδίως διά την λαμπράν παρ’ αυτού διαχείρισιν των τυχών της χώρας κατά το τελευταίο τρίμηνον». Οι κρίσιμες εθνικές στιγμές επιβάλλουν τη σκληρότατη λογοκρισία στην οποία υποκύπτει όλος ο Τύπος της εποχής.
Από την επόμενη κιόλας ημέρα δεν υπάρχει ούτε μονόστηλο για τον πρώην πρωθυπουργό, ενώ θα χρειαστεί κάποιος να ψάξει μόνο στις κηδείες για να βρει τη λιτή νεκρώσιμη αναγγελία της οικογένειας: «Τον λατρευτόν μας ΑΛ. ΚΟΡΥΖΗΝ, θανόντα χθες κηδεύομεν σήμερον ώρας 1ην μ.μ. εκ του ιερού ναού της Μητρόπολης. Η σύζυγος. Τα τέκνα. Οι αδελφοί».

Παρ’ όλα αυτά από την πρώτη στιγμή οι φήμες για τα αίτια του θανάτου του διαδίδονται από στόμα σε στόμα, αναγκάζοντας την κυβέρνηση να μοιράσει μια ανεπίσημη, απειλητική ανακοίνωση που γίνεται πρωτοσέλιδο σε όλες τις εφημερίδες: «Ο αγών συνεχίζεται χωρίς ουδείς να εγκαταλείπη την θέσην του. Οι διαδοσίαι εξυπηρετούν ύπουλους και ξένους σκοπούς. Μας ανακοινούται εξ αρμοδίας πηγής, ότι διάφοραι φήμαι τίθονται εις κυκλοφορίαν υπό κακοβούλων στοιχείων εξυπηρετούντων υπούλους σκοπούς και ξένα συμφέροντα.

Δηλούται κατηγορηματικώς, ότι ο αγών τον οποίον η Πατρίς μας ανέλαβε, αγών τιμής και σωτηρίας της Πατρίδος, συνεχίζεται δι’ όλων των δυνάμεων, τας οποίας διαθέτει η Χώρα, ΧΩΡΙΣ ΟΥΔΕΙΣ ΝΑ ΕΓΚΑΤΑΛΕΙΨΗ ΤΗΝ ΘΕΣΗΝ ΤΟΥ. Μέτρα αυστηρά ελήφθησαν κατά των διαδοσιών και κυρώσεις επεβλήθησαν και θα επιβληθώσιν, εν τούτοις όμως, είναι καθήκον όλων των Ελλήνων να συντρέξωσι την προσπάθειαν ταύτην, όχι μόνον μη δίδοντες πίστην εις τας διαδόσεις ταύτας, αλλά καταγγέλλοντες αμέσως πάντα διαδίδαντα. Τούτο είναι το μόνο που ζητεί η Πατρίς από το Εσωτερικόν. Κατά τας στιγμάς ταύτας χρειάζεται απόλυτος συγκράτησις των πνευμάτων και των ψυχών, χρειάζεται περιφρόνησις προς τους λιπόψυχους και τέλος χρειάζεται πίστις. Ας μη λησμονόμεν ότι η ελευθερία της Ελλάδος με αγώνας σκληρούς απεκτήθη και με αγώνας σκληρούς θα διατηρείται πάντοτε».

ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΜΠΟΡΔΟΚΑΣ

Από την έντυπη έκδοση του Ελεύθερου Τύπου της Κυριακή