Γιάννης Σουλιώτης: Τζον Κράξτον, «το παιδί του Πόρου»

Με την ευκαιρία της Έκθεσης για τον Γκίκα, Craxton και Leigh Fermor που διοργανώνει το Μπενάκειο Μουσείο, συγκρατώ το όνομα του Craxton ,το ολιγότερο γνωστό για τους πολλούς ,καθώς και το γεγονός επίσης της διαμονής του στον Πόρο, επίσης ,πολύ λίγο γνωστή .
«Όταν νύχτωσε, έναστρος ουρανός. Εκείνη την ώρα, ήρθε ο John Craxton και o L.Freud, δυο νέοι ζωγράφοι που τους ακούω από τότε που ήρθα και που τους γνώρισα μόνο χτες. Μένουν στον Πόρο εδώ και μήνες, τους προστατεύει η Lady Norton.Ο πρώτος Άγγλος ,ο δεύτερος εγγονός του μεγάλου Freud.Γλεντούν στην Ελλάδα όπου βρίσκουν πράγματα που τους λείπουν στον τόπο τους. Το φως ,κι ένα άλλο είδος ανθρώπινης επικοινωνίας, καθώς λένε . Διασκεδάζουν με τον Καραγκιόζη που παίζει στο χωριό .Ξεκινήσαμε όλοι μαζί να πάμε να τον δούμε.»
(Γ. Σεφέρης, Μέρες Ε΄,1945-1951)
Πράγματι, o John Craxton , ή «Τζόνι» όπως συνήθιζαν να τον φωνάζουν όλοι στον Πόρο- το μαργαριτάρι στην κορόνα του Σάρωνα -,έφτασε στο νησί το 1946,επέστρεψε το 1948,το 1950 και το 1953. Έκανε πολλές γνωριμίες με προσωπικότητες όπως η Μίνα Διαμαντοπούλου, ο συγγραφέας George Millar, ο Γιώργος Σεφέρης με τον οποίο συνδέθηκε περισσότερο και που του δώρισε για το καινούριο του σπίτι στο Μετς τα φωτιστικά της σκάλας του με τις γοργόνες – σύμβολο ιδιαίτερης αγάπης για τον ποιητή. Γοητευμένος από την ελληνική φιλοξενία ,που πολλές φορές δεν μπορούσε να την καταλάβει ,έλεγε με ειλικρίνεια ότι: « Εμείς, αν θα πάμε στα βουνά και πλησιάσουμε μια καλύβα, όπως κάνουμε εδώ ,και όπου οι Έλληνες μας δέχονται με αγάπη και μας δίνουν ένα σωρό καλούδια ,οι δικοί μας εκεί θα λύσουνε τα σκυλιά να μας φάνε.!»
Εκείνοι που τον γνώρισαν από κοντά διηγούνται ότι ο Τζόνι ήταν πολύ ανοιχτόκαρδος, και πολλές φορές ,επειδή μιλούσε καλά ελληνικά τον πείραζαν και τον έκαναν να θυμώνει όταν «μάλωναν» συχνά μαζί του για το θέμα της Κύπρου, λέγοντάς του σθεναρά : «Η Κύπρος είναι Ελληνική! Η Κύπρος είναι δικιά μας!»
Ο Πόρος, υπήρξε όχι μόνο τόπος περισυλλογής, ανάπαυσης, διασκέδασης, αλλά και πηγή έμπνευσης, γι ΄ αυτό και τα έργα του Craxton φέρουν ανεξίτηλα τα χρώματα και τα αρώματα του νησιού.
Ας μη λησμονούμε ότι ο άγγλος καλλιτέχνης έφθασε στον Πόρο μια δύσκολη εποχή. Ο Β’ Παγκόσμιος Πόλεμος μόλις είχε τελειώσει και έτσι ο Πόρος ήταν η γη της επαγγελίας για να πάει πιο πέρα την τέχνη του και να γευθεί τις χαρές της νεανικής του ζωής μακριά από τη μιζέρια και τη δυστυχία που άφηνε ο πόλεμος πίσω του .
Η αλήθεια είναι ότι στον Πόρο ανακάλυψε επίσης νέα χρώματα και πώς «να είναι ένα πραγματικό άτομο ,γνώρισε όμως και πραγματικούς ανθρώπους, πραγματικά παράθυρα-πραγματικό ήλιο πάνω απ’ όλα»....Σε μια ζωή πραγματικότητας η φαντασία μου πραγματικά δουλεύει. Νιώθω σαν μετανάστης στο Λονδίνο ∙ στυμμένος σαν λεμόνι».
Το φως του Πόρου, γνωστό για την ένταση και τη διαφάνεια του, είχε καταλυτική επίδραση στην ψυχοσύνθεσή του, όπως διαλαλούσε ο ίδιος.
Έτσι το έργο του Craxton είναι γεμάτο φως ελληνικό –Ποριώτικο ,νεκρές φύσεις με ψάρια, γάτες, πορτρέτα ναυτών, ψαράδων ,βοσκών, και ποιητών ,καθώς επίσης ελληνικά βουκολικά τοπία, φάρμες, σπίτια και ζώα, όπως κατσίκες που τρέχουν σαν χαμένες ανάμεσα σε λουλούδια.
Ο Τζόνι γεμάτος έντονα συναισθήματα για την αγάπη του στην ομορφιά της ζωής δημιούργησε στον Πόρο φωτεινούς πίνακες γεμάτους χρώματα, αρώματα και αισθησιασμό, χωρίς φραγμούς και με μεγάλη ένταση.
Ο Νίκος Χατζηκυριάκος –Γκίκας, στενός φίλος του Craxton ,έγραψε το 1946,για το έργο του: «Νομίζω ότι είδε ,συνέλαβε και επήρε κάτι από το ελληνικό τοπίο, αλλά και από το ελληνικό πνεύμα...σε μερικά από τα τοπία του.. βρίσκει (κανείς) πολλά ζωντανά
στοιχεία του ελληνικού φωτός και της ελληνικής φύσεως.»
Ο Craxton ,ερωτευμένος με τον Πόρο,συνήθιζε να διηγείται στους ξένους φίλους του:
«Σαν απόδραση από τη ζέστη του μεσοκαλόκαιρου στο Ελληνικό νησί του Πόρου,....με ένα πλοιάριο ...και μετά από είκοσι λεπτά ποδαρόδρομο ,θα έφτανα στο Λεμονοδάσος, ένα δροσερό πυκνό πράσινο παράδεισο από εσπεριδοειδή δέντρα που ποτιζόντουσαν από πηγές από τους επάνω λόφους.»
Την Τρίτη 17 Νοεμβρίου του 2009, σε ηλικία 87 ετών, απόδρασε από την ομίχλη του Λονδίνου, όπου ζούσε τα τελευταία χρόνια της ζωής του , και πήγε στον παράδεισο του Λεμονοδάσους ,όπου έγινε ο «Τρυγητής των Λεμονιών.»*
Λίγα χρόνια μετά, ύστερα από προσωπική πρωτοβουλία μας, που ο Δήμος Πόρου υιοθέτησε ομόφωνα ,αναρτήθηκε μια τιμητική πλάκα έξω από το σπίτι , σε μια σεμνή αλλά επιβλητική τελετή, παρουσία του τότε βρετανού πρέσβη Ντέιβιντ Λάντσαμ, εκεί όπου ο John Craxton και ο φίλος του Lucian Freud έζησαν και δημιούργησαν.
* Θα ήθελα να σημειώσω ότι όλες οι παραπάνω πληροφορίες προέρχονται από το δίγλωσσο (ελληνο-αγγλικό) βιβλίο-Λεύκωμα μου«Τζον Κράχτον ,Λούσιαν Φρόϊντ :Τα Παιδιά του Πόρου» Εκδ.Σοκόλη-Κουλεδάκη,2012, όπως ,επίσης ,επιστολή μου στον Τζον Κράξτον, με πληροφορίες για αυτή μου τη δουλειά και με φωτογραφικό υλικό –ενθύμιο από τον Πόρο ,που τόσο αγάπησε, έφθασε στο Λονδίνο μια εβδομάδα μετά το θάνατό του.

ΠΗΓΗ: ΤΟ ΒΗΜΑ