Στης μιζέριας τα θρανία μπορούν και ονειρεύονται

2.003 μαθητές και 203 δάσκαλοι-καθηγητές απαντούν

Του ΑΡΗ ΧΑΤΖΗΓΕΩΡΓΙΟΥ

Μεγαλώνουν σε περιβάλλον ασφυκτικό. Μέσα σε σχολεία μίζερα. Ανάμεσα σε ανθρώπους «κουρασμένους». Εκτεθειμένα στην ανασφάλεια. Τη δική τους και των άλλων. Αντιμετωπίζουν καθημερινά το γκρίζο πρόσωπο της πόλης που στριμώχνει τα σχολεία, όπως και τους κατοίκους της. Κι όμως, ονειρεύονται... Με όνειρα που γίνονται έδαφος εύφορο, άλλοτε για εκδηλώσεις αλληλεγγύης και άλλοτε για φαινόμενα βίας. Βίας καθημερινής και όχι σαν και αυτήν που ανακαλύπτουν οι μεγάλοι, όταν η επικαιρότητα το επιτρέπει...

Με σκοπό τη «χαρτογράφηση» της ζωής των μαθητών στον Δήμο της Αθήνας, οι επιστήμονες του Εθνικού Κέντρου Κοινωνικών Ερευνών (ΕΚΚΕ) Γίτσα Κοτταρίδη και Ελένη Βαλάσση-Αδάμ πραγματοποίησαν έρευνα κατόπιν εισήγησης της αρμόδιας αντιδημάρχου Ηρας Βαλσαμάκη-Ράλλη και ομόφωνης απόφασης του δημοτικού συμβουλίου.

Η συμπλήρωση των ερωτηματολογίων έγινε στο διάστημα Φεβρουαρίου-Μαρτίου 2006, σε 102 σχολεία όλων των βαθμίδων στην περιοχή του δήμου (επί συνόλου 296), και απάντησαν 2.003 μαθητές, 101 δάσκαλοι-καθηγητές και 102 διευθυντές.

--------------------------------------------------------------------------------
Σε κρύες και θορυβώδεις αίθουσες

Το σχολείο δεν είναι μόνο «ντουβάρια και έπιπλα». Οι υποδομές όμως και οι «ανέσεις» που προσφέρει κάθε σχολική μονάδα συνεχίζουν να παίζουν σημαντικό ρόλο, στον βαθμό μάλιστα που η συγκεκριμένη έρευνα ζητεί από μαθητές και εκπαιδευτικούς να τις αξιολογήσουν.

Προκύπτει λοιπόν ότι 4 στα 10 σχολεία αντιμετωπίζουν προβλήματα συντήρησης, είτε λόγω παλαιότητας του κτιρίου είτε γιατί οι υπηρεσίες του δήμου καθυστερούν να αποκαταστήσουν τις ζημιές. Περίπου το 60% των διευθυντών δηλώνουν ικανοποιημένοι από τη συντήρηση των κτιρίων, ενώ στη συντριπτική τους πλειονότητα (περίπου 90%) θεωρούν τους χώρους υγιεινής επαρκείς και καθαρούς. Οι μαθητές όμως αξιολογούν διαφορετικά τις τουαλέτες, αφού το 32% απαντά «σχεδόν ποτέ» στο ερώτημα αν είναι καθαρές και 7 στους 10 δηλώνουν ότι τις χρησιμοποιούν «ουδέποτε ή σπανίως».

«Αυστηρότεροι», όμως, αποδεικνύονται οι μαθητές και στα παράπονα για ηχορρύπανση και κακή θερμοκρασία μέσα στις αίθουσες. Το 80% μιλά για θόρυβο που ενοχλεί το μάθημα, ενώ αντίστοιχα παράπονα έχει το 61% των διευθυντών και το 50% των εκπαιδευτικών. Φαίνεται πάντως ότι ο θόρυβος δεν προκαλείται μόνον από την έντονη κυκλοφορία των αυτοκινήτων, καθώς το 45% των σχολείων γειτνιάζει με δρόμο ταχείας κυκλοφορίας. Οσο για τη θερμοκρασία, οι διευθυντές την κρίνουν ικανοποιητική σε ποσοστό 83%, οι δάσκαλοι-καθηγητές σε ποσοστό 61%, οι μαθητές δημοτικού σε ποσοστό 52% και οι έφηβοι σε ποσοστό μόλις 30%.

Σχολείο σημαίνει επίσης ομαδικές διαδικασίες, αλλά το 39% των μονάδων στον Δήμο Αθηναίων δεν έχει καν χώρο συγκεντρώσεων. Γήπεδο επαρκές διαθέτει το 17%, γυμναστήριο επαρκές μόλις το 11%, ενώ η αυλή κρίνεται επαρκής στο 57% των σχολείων. Δανειστική βιβλιοθήκη δηλώνεται πως λειτουργεί στο 75% των σχολείων, αλλά μόνο το 30% των διευθυντών κρίνει ικανοποιητική τη δανειστική δραστηριότητα των μαθητών. Παράλληλα, το 72% των εφήβων και το 76% των μαθητών δημοτικού δηλώνουν ότι δεν υπάρχει δανειστική βιβλιοθήκη στη γειτονιά τους.

Εξι στα δέκα σχολεία εμφανίζονται να έχουν ευκολίες για την κίνηση ανάπηρων παιδιών. Ομως, πρόσβαση σε ψυχολόγο υπάρχει μόνο για ένα στα τρία σχολεία και πρόσβαση σε κοινωνικό λειτουργό για το 41%.

«Αδενδρη» παιδεία
Απογοητευτικές είναι σε πολλές περιπτώσεις και οι παράλληλες δράσεις που «καλλιεργούν» άλλες δεξιότητες και ευαισθησίες των μαθητών. Στο 95% των σχολείων δεν οργανώθηκε ποτέ την περασμένη χρονιά δενδροφύτευση, ενώ σε περισσότερα από τα μισά (55%) δεν οργανώθηκαν αθλητικοί αγώνες. Κανείς δεν βρήκε τη διάθεση να οργανώσει παραστάσεις στο 41% των σχολείων, ενώ στην πλειονότητά τους τα σχολεία οργάνωσαν γιορτές-εκθέσεις-μπαζάαρ (86%) και εκπαιδευτικές επισκέψεις-εκδρομές (95%).

--------------------------------------------------------------------------------
Οκτώ στους 10 μαθητές «αγκαλιάζουν» τους μετανάστες

«Καλά είναι κι έτσι»... Ευχαριστημένα από τις γενικές συνθήκες ζωής τους δηλώνουν, παρά τις δυσκολίες, σε μεγάλα ποσοστά (68% μαθητές Λυκείου-86% μαθητές Δημοτικού) οι μαθητές. Τα ποσοστά ικανοποίησης είναι ακόμη μεγαλύτερα (92-98%) όταν μιλούν για την οικογένειά τους και την παρέα τους (87-89%).

Το θετικό είναι ότι, ζώντας σε μια πόλη με πολλούς μετανάστες, οι μαθητές δηλώνουν ότι μέσα στις παρέες τους συμμετέχουν συχνότατα (80%) παιδιά άλλων εθνικοτήτων. Σύμφωνα με τα στοιχεία που δίνουν τα σχολεία, τα παιδιά των αλλοδαπών στο Δήμο της Αθήνας αποτελούν το 30,7% των μαθητών. Υπάρχουν μάλιστα σχολεία όπου το ποσοστό φθάνει το 83,7% των μαθητών. Οι Ελληνες μαθητές συνυπολογίζουν με τους αλλοδαπούς και παιδιά Ελλήνων του εξωτερικού ή παιδιά των οποίων ο ένας γονιός μπορεί να μην είναι ελληνικής καταγωγής, με αποτέλεσμα το ποσοσοτό των αλλοδαπών μαθητών να εμφανίζεται αυξημένο (40,3%).

Ενας στους 6 εκαιδευτικούς-διευθυντές (17%) αναφέρουν προβλήματα ένταξης των αλλοδαπών στο σχολικό περιβάλλον και περίπου το 30% εκτιμά ότι η ύπαρξη αλλοδαπών επιδρά αρνητικά στο επίπεδο της τάξης. Η πλειονότης όμως (60%) δηλώνει ότι το επίπεδο δεν επηρεάζεται, ενώ υπάρχει ποσοστό 10% που εκτιμούν ότι επηρεάζεται θετικά από τους αλλοδαπούς μαθητές.

Περισσότεροι από τους μισούς εκπαιδευτικούς μιλούν για λίγα, ελάχιστα ή μηδενικά προβλήματα γλώσσας σε τάξεις με αλλοδαπούς μαθητές. Αν δεν πρόκειται για επιείκεια πάντως, θα είναι μεγάλη επιτυχία των ιδιων των παιδιών αφού, όπως τα ίδια αναφέρουν σε ποσοστό σχεδόν 70%, «μιλούν στο σπίτι άλλη γλώσσα και όχι ελληνικά».

--------------------------------------------------------------------------------
«Μας πλησιάζουν βαποράκια»

Μπορεί για κάποιους οι καταλήψεις να έγιναν αφορμή για να ανακαλύψουν πράξεις βίας στα σχολεία. Φαίνεται όμως ότι, τουλάχιστον στην Αθήνα, οι μαθητές αντιμετωπίζουν καθημερινά φαινόμενα που προσφέρουν εξοικείωση με την εγκληματικότητα των μεγάλων.

Ενα στα δέκα παιδιά (10,5%) δηλώνει πως έχει αντιληφθεί κάποιον να το πλησιάζει για να του δώσει ναρκωτικά. Το ποσοστό είναι πολύ μεγαλύτερο (17%) όταν ερωτώνται οι μαθητές Λυκείων/ΤΕΕ, αλλά διόλου αμελητέο και στα παιδιά του δημοτικού (9%). Μάλιστα, το 10,2% των μαθητών του Λυκείου απάντησαν θετικά στην ερώτηση αν έχουν δοκιμάσει ναρκωτικά.

Εντυπωσιακό είναι και το ποσοστό 20,3% των μαθητών που απαντούν ότι αντιλήφθηκαν κάποιον να τους πλησιάζει με προθέσεις σεξουαλικής παρενόχλησης. Σχεδόν οι μισοί μαθητές (46,3%) δήλωσαν ότι έχουν υποστεί ύβρεις και κοροϊδίες, το 18% ότι έχουν κατηγορηθεί για πράξεις βίας, το 25,2% ότι τους έχουν χτυπήσει και το 14,1% ότι έχουν δεχθεί απειλές. Πολύ συχνά είναι και τα φαινόμενα πρόκλησης φθορών, όπως δηλώνει το 48% των μαθητών Γυμνασίου-Λυκείου.

Προσπάθειες διείσδυσης ναρκωτικών στα σχολεία καταγράφονται σε μικρότερο βαθμό από τους εκπαιδευτικούς. Εξι διευθυντές και τέσσερις εκπαιδευτικοί μιλούν για τέτοιες προσπάθειες, 8 διευθυντές αναφέρουν ενδείξεις, υποψία ή βεβαιότητα χρήσης ουσιών από παιδιά του σχολείου. Στην πλειονότητά τους οι διευθυντές των σχολείων διαπιστώνουν χαμηλή συχνότητα σε παραβατικές συμπεριφορές.

Ενας στους τέσσερις (26%), όμως, μιλούν για στοιχεία «κακής γειτονίας» δηλαδή ακατοίκητα σπίτια, ναρκομανείς, νυχτερινά κέντρα, οίκους ανοχής, καφετέριες-μπαρ κ.ά. που βρίσκονται κοντά στα σχολεία. Επίσης, το 25% των διευθυντών μιλά για κεραίες κινητής τηλεφωνίας που βρίσκονται σε απόσταση μικρότερη από την ενδεδειγμένη.

Προβληματική αναδεικνύεται και η φύλαξη των σχολείων. Λιγότερα από τα μισά σχολεία (44%) διαθέτουν φύλακα και 12% επιστάτη. Η ανασφάλεια όμως κερδίζει έδαφος εντός και εκτός σχολείου. Το 38% των μαθητών δηλώνουν ότι «φοβούνται να κυκλοφορούν μόνοι το βράδυ», ενώ το 15,2% πιστεύει ότι και οι γονείς τους φοβούνται να κυκλοφορούν μόνοι το βράδυ...

--------------------------------------------------------------------------------
Σφηνάκια, τσιγάρο και καφές...

Σφηνάκια, καφέδες και τσιγάρα αποκτούν πρωταγωνιστικό ρόλο στο... «ωρολόγιο» πρόγραμμα των μαθητών όσο ανεβαίνουν τις σχολικές βαθμίδες. Με βάση τις απαντήσεις που έδωσαν, οι μαθητές του Λυκείου πίνουν σφηνάκια ή άλλα ποτά συχνά ή κάπου-κάπου σε ποσοστό 64%. Το ποσοστό ανεβαίνει στο 67%, όταν ρωτούνται για κατανάλωση μπίρας ή κρασιού. Τέσσερις στους δέκα δηλώνουν ότι πίνουν καφέ συχνά-κάθε μέρα, ενώ το 32% τρώει φρούτα «σπάνια ή ποτέ» και το 25% δεν πίνει γάλα.

Οι κακές συνήθειες ξεκινούν από το Γυμνάσιο, καθώς και σε εκείνες τις ηλικίες τα παιδιά καταναλώνουν συχνά μπίρα-κρασί σε ποσοστό 42%, το 21% πίνουν σφηνάκια και αλκοόλ, το 17% πίνουν συχνά καφέ, ενώ το 16,6% δεν πίνει γάλα και ένα στα πέντε τρώει φρούτα «σπάνια ή ποτέ».

Περίπου ένας στους τρεις μαθητές Λυκείου δηλώνει ότι καπνίζει συστηματικά (15,5%) ή κάπου κάπου (14%). Συστηματικοί καπνιστές δηλώνουν και το 2,8% των μαθητών στο Γυμνάσιο, ενώ κάπου κάπου καπνίζουν το 6%.

--------------------------------------------------------------------------------
Με κινητό από το Δημοτικό

Σε κλειδί για την είσοδο των μαθητών στον κόσμο της μαζικής κατανάλωσης έχει αναδειχθεί το κινητό τηλέφωνο πολύ πριν μάθουμε για τη «συμμετοχή» του σε πράξεις βίας.

Οπως δείχνει η έρευνα, το 91,5% των μαθητών Λυκείου/ΤΕΕ έχουν κινητό, το ποσοστό πέφτει ελάχιστα (88%) στο Γυμνάσιο, ενώ περισσότερα από τα μισά (56%) διαθέτουν κινητό και στο Δημοτικό!

Τρία στα τέσσερα παιδιά δηλώνουν ότι διαθέτουν ηλεκτρονικό υπολογιστή, ποδήλατο και αυτοκίνητο στην οικογένεια. Ανάλογο όμως είναι και το ποσοστό των παιδιών (75%) που δηλώνουν ότι η μητέρα τους είναι εργαζομενη, ενώ το 15,5% αναφέρουν ότι εργάζονται τα ίδια.

Συνολικά 307 από τα 2.003 παιδιά λένε ότι εργάζονται, τα περισσότερα (158) στις διακοπές, 62 τα Σαββατοκύριακα, 47 κάπου κάπου και 40 καθημερινώς. Μάλιστα, ανάμεσα σε αυτά που εργάζονται καθημερινώς είναι 27 παιδιά του Δημοτικού, 6 του Γυμνασίου και 7 του Λυκείου.

Η εργασία λοιπόν είναι αναγκαία για αξιοσημείωτο αριθμό μαθητών. Δεν αρκεί όμως για να εξηγήσει την έλλειψη ελεύθερου χρόνου που δηλώνεται από πολλά παιδιά. Το 70% των μαθητών λέει ότι διαθέτει μισή ώρα έως λίγες ώρες καθημερινά, ενώ 20% λέει ότι έχει ελεύθερα μόνο τα Σαββατοκύριακα. Παρά ταύτα, οι μαθητές δείχνουν να αντιμετωπίζουν και αυτό το ζήτημα στωικά δηλώνοντας ότι είναι πολύ έως αρκετά ευχαριστημένα από τον διαθέσιμο ελεύθερο χρόνο σε ποσοστά από 40% (Λύκειο/ΤΕΕ) έως 77,5% (Δημοτικό).

Τα ποσοστά ικανοποίησης πέφτουν ομαδικώς κάτω από το 50%, όταν τα παιδιά που έχουν φθάσει σε εφηβική ηλικία καλούνται να αξιολογήσουν το περιβάλλον, τα μαθήματα και την απόδοσή τους στο σχολείο. «Μάλλον όχι», «καθόλου ευχαριστημένοι» ή «έτσι κι έτσι» δηλώνουν το 63% των μαθητών Λυκείου, όταν μιλούν για το σχολικό περιβάλλον, το 69% όταν μιλούν για τα μαθήματα και το 53% όταν μιλούν για την προσωπική τους απόδοση. Τα αντίστοιχα ποσοστά για τους μαθητές Γυμνασίου είναι 59%, 48% και 50%.

Ποσοστά ικανά, αν μη τι άλλο, να τροφοδοτήσουν καταλήψεις και όχι μόνο...

Πηγή: ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ